VU Magazine 1996 - pagina 454

poging nog beter beslagen ten ijs konden komen. En zo zaten onze voorouders daar: tegen zichzelf pratend en neuriënd. Doordat we in staat waren geworden bewust in onszelf te neuriën, is het heel goed denkbaar dat de zang daardoor steeds complexer werd. Want een feit is dat muziek inderdaad steeds complexer is geworden; het aantal grammaticale regels van de muziek nam in de loop van de geschiedenis aanzienlijk toe. We hoeven maar te denken aan de relatief eenvoudige syntaxis van de muziek van Palesüina en daarvoor tot de buitengemeen ingewikkelde syntaxis van de muziek van Mahler. Maar dat wil niet zeggen dat muziek los is komen te staan van haar oorspronkelijke functie: indruk maken op het andere geslacht. Het is immers niet ongewoon dat vrouwen zich tot mannen voelen aangetrokken die er blijk van geven een briljant musicus of componist te zijn. (nrannen die vrouwen om deze reden aantrekkelijk vinden, lijken geringer in aantal). Dus het kan zijn dat muziek en seks nog steeds met elkaar te maken hebben; denk aan het verschijnsel groupies in de popmuziek. Ook de evolutionair psycholoog Geoffrey Miller, werkzaam aan het Max Planck Instituut voor Psychologisch onderzoek,

42

WCS OKTOBER

I996

is van mening dat vrouwtjes ooit een voorkeur ontwikkelden voor mannetjes die creatieve en nieuwe dingen konden bedenken. Creatieve mannetjes, zo zegt hij, konden daardoor gemakkelijker vrouwtjes krijgen dan niet-creatieve concurrenten. Natuurlijke selectie bewerkstelligde vervolgens dat deze creatieve eigenschappen werden begunstigd. Het gevolg was een uitbreiding van creatieve uitingen. Maar de hoofdfunctie, aldus Miller, bleef het charmeren van vrouwtjes. Je zou hier aan kunnen toevoegen dat creatieve mannetjes ook beter waren in het oplossen van problemen in het algemeen; ze gaven blijk van een hogere intelligentie. Mogelijk was het die intelligentie waar het de vrouwtjes werkelijk om ging. In die zin kan een soort evolutionaire wapenwedloop op het gebied van muziek hebben plaatsgevonden; creatieve mannetjes moesten steeds creatiever worden, tot behoud van hun bevoorrechte positie ten opzichte van het andere geslacht. Anticiperen De gedachte dat het de vrouwtjes in wezen ging om het probleemoplossend vermogen van creatieve mannetjes, vindt ondersteuning in een op het eerste gezicht daar helemaal los van staand feit; ons brein lijkt ontworpen om te kunnen vooruitzien, te kunnen anticiperen. We zijn wat dat betreft erg toekomstgericht. Wat doen we nu als we naar muziek luisteren? Je zou kunnen zeggen: anticiperen op wat komen gaat. We trachten de noten te voorspellen. En dat kunnen we op grond van een analyse van wat we zojuist hoorden, waarna er een verwachting ontstaat ten aanzien van wat komen gaat. Een componist speelt ook met dergelijke verwachtingspatronen; de luisteraar op het verkeerde been zetten, heet dat. Zelf denkt de componist trouwens ook in anticipatoire termen: "Als ik hier dit doe, dan moet straks daar dat komen." Het is dus mogelijk dat we tijdens het luisteren naar muziek ons anticipatievermogen op de proef stellen en het wellicht ook oefenen. In die zin heeft muziek beluisteren dus zeer veel met leren te maken (en ons klaarblijkelijke

plezier in het leren). Tegelijkertijd is een componist in feite bezig met het oplossen van een in muzikale taal gesteld probleem. Met andere woorden: het is inderdaad niet onwaarschijnlijk dat creatieve mannetjes tevens goede probleemoplossers in het algemeen zijn. De uitbreiding en het complexer worden van de creatieve uitingen zal wellicht gepaard zijn gegaan met een vergroting van het brein, terwijl dat grotere brein er op zijn beurt weer de oorzaak van was dat de creatieve uitingen toenamen. Maar dan blijft er een niet onbelangrijke vraag over: waardoor hebben vrouwen eveneens een groot brein gekregen? Een mogelijkheid is dat ook het vrouwtje zich creatief uitte, en wel om het mannetje in haar geïnteresseerd te houden. Het grote verschil daarbij is dat haar uiting gericht was op dat éne mannetje, terwijl het mannetje zich met zijn creatieve producten op vele vrouwtjes richtte. Waar het nu om gaa, is of vandaag de dag dit verschijnsel nog steeds waarneembaar is. Nu is het een feit dat de kunstzinnige productie van mannen nog immer uitstijgt boven die van vrouwen, hoewel het verschil kleiner en kleiner wordt, zeker in vergelijking met vroeger tijden. Hoe komt dat? Worden creatieve vrouwen gediscrimineerd? Daar is zeker sprake van geweest. Zo was het in de negentiende eeuw nog heel gewoon dat vrouwen een boek alleen gepubliceerd konden krijgen als ze een mannelijk pseunoniem gebruikten. Discriminatie zal er dus ongetwijfeld mee te maken hebben. Maar dit gegeven kan die hogere creatieve productie door mannen niet helemaal verklaren. Miller meent dat de dominantie van mannen in 'hogere' cultuuruitingen, te verklaren is uit een overweldigende drang tot zelfvertoon, gericht op zeer grote groepen mensen en dus op vele vrouwen. Vrouwen daarentegen manifesteren zich met hun kunstzinnige producten veel meer in de huiselijke kring; ze richten zich dus nog steeds exclusief op die ene man. Wat we toen deden, doen we nog steeds, luidt derhalve de verklaring van Miller.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen