VU Magazine 1996 - pagina 141

gebied van milieu- of ontwikkelingsvraagstukken^ "Ik heb niet zo'n fiducie in het woord 'specialist'. De problemen van armoede en milieu zijn voor ieder weldenkend mens duidelijk. Ik heb me de laatste jaren uitgebreid met de studie van de economie beziggehouden. Gewoon op mijn eigen manier. En ik besef dat alles om de economie draait. Daar moeten de oplossingen van komen. Binnen Pugwash Nederland zijn we daar druk mee bezig. De milieu-econoom Hans Opschoor heeft zich aangesloten en de ontwikkelings-econoom Schweigman. Internationaal lopen we daarin voorop. Want het Pugwash-establishment is nog steeds terughoudend."

ken voor zaken die menselijk Hjden kunnen veroorzalcen. Dat gaf de nodige commotie binnen de faculteit. Maar er is nooit een officiële kwestie van gemaalct. Het bleef bij kleine pesterijtjes. Een secretaresse die post voor Pugwash steeds retour afzender zond, een medewerker die ons archief een keer door de kamer heeft gesmeten..." Had dat politieke werk een negatieve invloed op uw wetenschappelijke loopbaan^ "Ik denk het wel. Maar vooral omdat het veel tijd heeft gekost. Wil je de top van de wetenschap bereiken dan ben je dag en nacht met je vale bezig. Ik moest mijn tijd steeds over twee zaleen verdelen. "Ik wilde mijn resonantie-absorptie-onderzoek met behulp van de Van de Graaf-generator verder ontwikkelen. Maar in Groningen ontdekte ik wat veel hoogleraren ervaren: je wordt opgeslokt door het runnen van je afdeling. De eerste tien, twaalf jaar kwam ik aan mijn eigen onderzoek niet toe. Ik was bezig met het begeleiden van promovendi. Daar komt bij dat het onderzoek rond absorptie-resonantie extreem risicovol was; je zoekt iets en weet niet of je het vindt. En als baas van een afdeling met promovendi ben je schuw voor experimenten die misschien mislukken. Op een mislukt experiment is het immers lastig promoveren. Pas toen mijn laatste promovendus kwam, in 1976, heb ik mijn oude onderzoek weer voortgezet."

Hylke Tromp verbond vorig jaar, in zijn oratie als hoogleraar milieurecht, ook de problemen van oorlog, milieu en bevolkingsgroei. Hij kreeg van alle kanten de kritiek: schoenmaker hou je bij je leest. Geldt dat ook niet voor Pugwashl "Ik trek me daar niets van aan. Sterker nog: ik ben er faliekant op tegen. De moderne structuur van de academie is bedoeld om het eigen terrein zwaar te bewaken. Maar dat is toch onzin wanneer je het hebt over mondiale vraagstukken. Reductionisme kan in bepaalde vakgebieden heel zinvol zijn, maar bij wereldproblemen is dat zinloos. Je kunt niet zeggen: er zijn allerlei problemen in de wereld, die gaan we in duizend partjes opdelen en oplossen, vervolgens tellen we de resultaten op, en hebben we een betere wereld. Wapenbeheersing is ook niet los te zien van andere mondiale problemen, vandaar dat ik volledig achter de nieuwe koers van Pugwash sta. Ik denk dat Pugwash een interdisciplinair bindmiddel kan zijn."

Hoezo laatste promovendus^ "Mijn afdeling, de Van de Graaff-generatorgroep, werd van hogerhand onder druk gezet. We moesten ons aansluiten bij het Kernfysisch Versneller Instituut. Ik weigerde dat en vanaf dat moment was ik persona non grata. Ik kreeg geen promovendi meer en had alleen nog enkele studenten die me hielpen. Ik had op zich niets tegen het KVI, alleen zie ik mezelf niet functioneren in Big Science. Ik wil kleinschalig werken, mijn eigen kleine spoor volgen. Dat heb ik tot het einde gedaan."

Met de Nobelprijs voor de Vrede is er enige erkenning voor Pugwash. Verder lijkt het me weinig dankbaar werk. Waar haalt u, nu al meer dan dertig jaar, het optimisme vandaan^ "Ik weet niet of het optimisme is. Het is voor mij eerder een levenshouding. Als humanist is voor mij het hoogste doel in het leven: je inzetten voor andere mensen. Onlangs nog kregen we een felicitatiebrief met het goed bedoelde advies: 'Hou er nu maar mee op. Ga eindelijk eens genieten van dit eindige leven...' Maar ik ga door tot mijn laatste snik. Ik beschouw dit soort werk helemaal niet als een opgave. Ik heb er juist plezier in."

Na uw pensionering in 1988 heeft u zich met hernieuwde energie in de Pugwash-heweging gestort. U stond aan de basis van een nieuw handvest van Pugwash waarin de bewapeningsproblematiek werd verbonden met zaken als milieu en duurzame ontwikkeling. Hoe kwam die ommezwaai tot standi "Dat had te maleen met de organisatoren van de internationale conferentie in Dagomys, 1988. Deze Russische wetenschappers hadden, waarschijnlijk onder invloed van de glasnost, deskundigen op het gebied van ontwikkelingsvragen en milieu uitgenodigd. Zeer tegen de zin van de Pugwash-top. Ik zat in de werkgroep die zich over deze mondiale vraagstukken boog. Sacharov zat erin, en ook de beroemde Amerikaanse bioloog en bevolkingsdeskundige Paul Ehrlich. Tot diep in de nacht zaten we op een hotelkamer aan een slotverklaring te werken. En de council heeft die uiteindelijk ook geaccepteerd." Wat was uw rol, u bent toch geen specialist

WETENSCHAP,

En het resultaat is daarbij niet belangrijke "Dat telt natuurlijk wel mee. Maar concrete resultaten? Er zijn zoveel stromingen die de politiek willen beïnvloeden dat het dom zou zijn om te beweren dat Pugwash, met wereldwijd ongeveer 1500 leden, dit of dat heeft bereikt. We hebben een rol gespeeld bij de belangrijke internationale wapenverdragen en -alckoorden. Zo veel is duidelijk. Maar hoe ver die invloed reikt? Ik durf het niet te zeggen. Ik houd het maar op het beroemde citaat van Willem de Zwijger: Je hoeft geen hoop te hebben om te proberen, je hoeft geen succes te hebben om door te gaan."

op het

CULTUUR

*> SAMENLEVINC

15

- APRIL

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen