VU Magazine 1996 - pagina 379

pelijke werkwijzen uit de gevestigde natuurwetenschappen stammen. Maar eigen historisch onderzoek naar het soort experiment dat in de psychologie als het meest ideale wordt beschouwd, leert dat het een product is van eigen bodem. Ik bedoel het experiment waarbij een experimentele groep een bepaalde behandeling krijgt - een therapie of een onderwijsprogramma - en een controlegroep niet. Vergelijking van beide groepen moet uitmaken of er voldoende verschil is om te concluderen of de behandeling effectief is. Uiteraard mogen de groepen niet in meer belangrijke opzichten dan alleen de behandeling van elkaar verschillen. De groepen stelt men op grond van toeval samen. De 'uitvinding' van dit experiment, dat inmiddels ook in veel andere praktische wetenschappen als ideaal geldt, kwam tot stand in een historisch proces waarin de Amerikaanse psychologie zich transformeerde van een voornamelijk academische wetenschap, die zich bezighield met vragen over het verband tussen lichaam en geest, naar een voornamelijk beleidsmatig georiënteerde wetenschap. Dat betekent nog niet dat het een slechte werkwijze is. Maar zoiets relativeert wel een beetje. Daardoor ontstaat enige ruimte om je af te vragen of deze werkwijze echt voor alle gevallen de enig juiste is." Is het u allemaal om relativering te doenl "Ik ben tegen etnocentrisme. Dat kan ik gewoon niet hebben. Ik vind het dom om je persoonlijke opvattingen te verabsoluteren, vooral wanneer dat uit pure naïviteit en volkomen onbewust en vanzelfsprekend gebeurt. Die relativering is mijn programma, een programma dat uit mijn tenen komt; een authentieke, diepe ergernis. Niet eens zozeer omdat ik die verabsolutering van regels moreel verwerpelijk vind - dat is het vaak ook - maar vooral vanwege de domheid. Ik vind het zo'n weigering om na te denken. "Tegelijkertijd besef ik ook wel dat mensen in het dagelijks leven, ook in het wetenschappelijk leven, vaste uitgangspunten nodig hebben. Wie over alles nadenkt, komt tot niets. Vanzelfsprekendheden heeft ieder mens nodig. Dat zeg ik ook altijd tegen studenten wanneer ze mijn boek gelezen hebben en ik ze moet troosten omdat ze niet meer weten hoe ze onderzoek moeten doen, omdat het idee van de universele regels der wetenschap niet houdbaar blijkt te zijn. Op een gegeven moment, zeg ik dan, moet je gewoon beslissen wat de eigen uitgangspunten zijn en besluiten het daarmee te doen. Het enige wat ik wil vertellen, voeg ik er vervolgens aan toe, is dat je niet moet denken dat die uitgangspunten voor eeuwig onbetwijfelbaar zijn; in principe moet je bereid zijn je af te vragen of je ze in bepaalde gevallen misschien niet even los moet laten." Zou het voor de relativeringszin niet goed zijn als niet één wetenschapsopvatting dommant zou zijn, maar er meer rivaliteit zou bestaani "Zelf denk ik dat dat beter is. Anderzijds wordt vakken als psychologie en sociologie altijd hun verdeeldheid verweten. Ik vind dit verwijt onterecht. Het is goed dat vakken die zo

midden in de samenleving staan, een samenleving die op democratische wijze verdeeldheid toelaat, zelf ook verdeeld zijn. Dat voorkomt verstarring. Ik hoor regelmatig collega's die het over de eenheid van de psychologie hebben, die vooral bewaakt en bevorderd moet worden. Men is het daar heel erg over eens, maar ik vind dat helemaal niet. Het kan ook niet meer. In de vorige eeuw was er misschien nog eenheid, maar toen waren er ook maar heel weinig psychologen. Als we in een democratische samenleving leven, mogen daarin uiteenlopende perspectieven tot ontwikkeling komen; en als dat op intelligente wijze gebeurt, leren we daar van."

"Studenten

vinden het vreselijk voor een tentamen drie boe/cen mee naar huis te nemen. Dat vinden ze onduidelijk."

Moet de wetenschap ook niet de instrumenten leveren om meningen en perspectieven te toetsenl Misschien is niet elk perspectief even waar. "Het is maar net wat je onder waarheid verstaat. Ik denk dat het voor een universiteit goed is om het nadenken te bevorderen. Ik heb ook een HBO-opleiding gedaan en het grote verschil met een universitaire opleiding is dat wij in het HBO de leerboekjes tot ons namen die vanuit de universiteit werden aangedragen. Die boekjes leerde je uit het hoofd. Dat was waarheid. Ik denk dat het belangrijker is om intellectuele twijfel te stimuleren." Belangrijker dan het voortbrengen van waarheid? "Ik gebruik het woord waarheid liever niet. Dat woord is voor mij teveel verbonden met de experimentele benadering van wetenschap waarbij je hypothesen toetst. Ik heb het er liever over dat je perspectieven uitwisselt. Dat lijkt mij al moeilijk genoeg." Het lijkt mij stug dat wanneer u een boek over de geschiedenis van de psychologie schrijft, u niet probeert om de waarheid daarvan boven tafel te krijgen." "Ik probeer het perspectief dat ik ontwikkeld heb, zo goed mogelijk uit te bouwen. Daartoe ga ik het archief in en probeer niets te verdraaien in wat ik daar aantref. Als je dat zoeken naar waarheid wilt noemen, heb ik daar geen bezwaar tegen, ook al heb ik dan geen hypotheses getoetst. Soms heb ik ook wel last van wetenschapsonderzoekers met hun bijna aanstellerige relativisme. Dan denk ik: schei toch uit, ik schrijf gewoon op hoe het geweest is. Ik wil uitzoeken hoe het zat." fotografie: Lenny Oosterwijk

WCS SEPTEMBER

I996

19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen