VU Magazine 1996 - pagina 148

:m

Klimmien en dalen, litho (1960): "Een tieuhg, pessimistisch

aanleiding tot het zoeken naar zo'n rode draad in zijn werk. Terwijl hij er nog volop aan werkt, schrijft Escher in januari 1960 een brief waarin de litho 'Klimmen en dalen' (hier afgebeeld) uitvoerig ter sprake komt. Daarop vormt een onbestaanbare trap - net als het samenstel van trappen in de prent 'Relativiteit' - het hoofdmotief. Het idee voor de trap, gebaseerd op een eindeloze lus, is hem aangereikt in een artikel van de Britse wiskundige L.S. Penrose-, onbedoeld wordt deze trap, nog tijdens het werk aan de litho, echter het symbool van alle moedeloosheid en treurigheid die hij op dat moment zelf ervaart. "Een treurig, pessimistisch onderwerp, die trap", zo schrijft hij aan zijn zoon. "Het gekste van alles is, dat ik er heus van onder de indruk kom, [...] van de absurditeit en treurigheid van mijn prent." Escher is vooral geraakt door de zinloosheid die er uit spreekt: "Ja ja, we klimmen maar; we verbeelden ons dat we klimmen; elke trede circa 20 cm hoog, verschrikkelijk vermoeiend en wat schieten we er mee op? nietS; we komen geen stap verder of hoger. Ook dalen, heerlijk naar beneden hollen, lukt ons niet." Tot slot vraagt hij zich af: "Is dit diepzinnig of absurd?" Zijn eigen antwoord zit verpal<t in een ondubbelzinnige verwij-

WETENSCHAP,

CULTUUR

ondeiweip, die trap'

zing naar een actuele absurditeit van dat moment: "Met dergelijke vragen is ons aller Albert Camus dezer dagen in de auto van zijn vriend te pletter tegen een boom gereden. Een absurde dood, waar ik een beetje van onder de indruk ben." Zo'n door hemzelf gelegd verband tussen een trap waarop het stijgen tegelijk ook steeds een dalen is, en de tragische dood van de Franse romancier, toneelschrijver en 'positief-existentialistisch' filosoof Albeit Camus, kan, wat Eschers grafiek betreft als een eye-openei fungeren. De hoofdfiguur uit C a m u s ' essayistische 'Mythe van Sisyphus', die de zelfmoord afwijst en daarom de absurditeit tot enige drijfveer in het leven heeft verheven, doet wel wat denken aan de droefgeestige figuren uit Eschers hier besproken werken. En misschien wel meer nog aan hun maker, die zijn leven lang het merkwaardige gevoel bleef houden dat hij, terwijl hij wandelde, in zijn eentje de onder zijn voeten wentelende wereld in beweging moest houden. Naar aanleiding van: Jan Willem Vermeulen, 'Maurits C. Escher - een eigenzinnig talent', Kok Lyra, f. 54,90. (Voor WCS-Iezers geldt een speciale korting; zie de bon op pagina 2).

es) SAMENLEVING

- APRIL

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen