VU Magazine 1996 - pagina 116

cipes zijn eenvoudig. Je veroorzaalct een trilling in de aardbodem en de geofoons registreren hoe die in de ondergrond weerkaatst wordt. Aan de hand van die gegevens kun je bepalen welke laag waar ligt. Krijtformaties leveren bijvoorbeeld sterke reflecties op, terwijl steenzout weinig golven terugkaatst. Om het nauwkeuriger te zeggen: de reflectieseismiek toont waar de overgangen tussen de aardlagen liggen, want op die overgangen worden de golven, net als licht dat door glas gaat, gebroken en weerkaatst. AiRGUNS De knallen en de waarnemingsapparatuur daaromheen zijn zo ongeveer de enige onderdelen van het seismologisch onderzoek waarvan buitenstaanders iets merken. "Het eerste schot van dit jaar," zegt Diephuis, "is gevallen bij Arnhem, waar we bezig zijn met een driediinensionaal onderzoek." De

schokgolf kan van verschillende bronnen komen. In het open veld laten de onderzoekers kleine dynamietladingen op een meter of tien onder het maaiveld ontploffen. Elders produceren met trilplaten uitgeruste terreinwagens een serie trillingen die voor de omwonenden minder hinderlijk zijn. Op zee en op de binnenwateren tenslotte laten airguns ineens een flinke hoeveelheid samengeperste lucht vrij, daarmee ook weer een akoestische puls veroorzakend. Diephuis legt nu een serie seismische 'secties' op tafel. Dat zijn kaarten, die een beeld geven van de structuur van de bodem tot op een paar kilometer diepte. Ze zijn opgebouwd uit wiebelende lijntjes, zogenaamde traces, die de reflecties weergeven van schoten, die ieder op een punt in de bodem werden gericht. Combinatie van de traces levert een sectie op; zeg maar een dwarsdoorsnede van de bodem in twee dimensies. Door het moeizaam

Session Conïi^Eg Honzon^ Faults

combineren van een aantal secties lukt het de onderzoekers daarna een ruimtelijk beeld te krijgen van de manier waarop de gesteentelagen in een bepaald gebied lopen. Het interpreteren van seismische gegevens begint met de identificatie van belangrijke gesteente-overgangen op de seismische secties. Vervolgens moeten de reflecties van die overgangen sectie na sectie over het gehele gebied worden gevolgd. Interpretatiegeologen en -geofysisci deden dat vroeger door schuins langs de secties te turen. Die houding, met het hoofd bijna liggend op het bureau, gaf regelmatig aanleiding tot grappen. Deze tweedimensionale seismische of 2Dmethode wordt nog steeds door de industrie toegepast in gebieden met eenvoudige geologische opbouw. De Nederlandse ondergrond is daarvoor echter te weerbarstig. Ons aardoppervlal<: mag vlal<: en eentonig zijn, de ondergrond is een uiterst complex geheel van breuken en plooien. In de woorden van Diephuis: "De aarde hier is niet vriendelijk voor seismologische onderzoekers." Juist de breuken zijn van groot belang, want het gas kan zich achter de breukvlalcken ophopen. En helaas komen die breukvlalcken er niet goed uit bij het samenvoegen van de schaarse seismische lijnen. De ene schotlijn laat één breuk zien, waar de volgende er twee of drie toont. Voor het besluit valt of er ergens geboord gaat worden, moet er eenheid worden gebracht in die schijnbaar tegenstrijdige gegevens. BEMONSTERING

Het grootste probleem van de 2Dmethode is, dat de gegevens van de schoten vervuild worden door echoeffecten. De reflecties van de schokgolven zijn namelijk niet altijd netjes afkomstig van het punt dat gemeten moest worden. Schokgolven gaan alle kanten uit en de echos kunnen ook van alle kanten terugkomen naar de geofoons. Daarom kan de ene sectie een ander beeld opleveren dan de andere. In de loop van de decennia kregen de onderzoekers langzamerhand vat op dit soort onregelmatigheden. Naarmate ze van jonger datum zijn, worden de bodemkaarten op de tafel in de

f-irront „• i .4! Aiimate! fi Resirtj Bemove aipsj yiev! Type (fj) j

|

! TiHS is a new session.

De driedimensionale meettechniek maakt het mogeUjk de ruimtehjke structuur van de aardkorst zichtbaar te maken.

WETENSCHAP,

CULTUUR

e) SAMENLEVING

- MAART

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen