VU Magazine 1996 - pagina 420

Stoute alfa's! BIONieuws, het blad van de Nederlandse biologen, maakte er flink werk van: direct na het bekend worden van de nieuwe spellingregels onderzocht het blad de gevolgen voor de schrijfwijze van biologische vaktermen. De omschakeling van insekt naar insect bleek nog een van de simpelste nieuwigheden. Grondboor en Hamer is het tweemaandelijks blad van de Nederlandse geologen. In het jongste nummer trekt redacteur Peter Venema flink van leer tegen de taalkunde in het algemeen. "Fatsoenlijke mensen houden zich aan de regels, zolang dit in redelijkheid van hen verwacht kan worden", begint Venema zijn verhaal op strenge toon. Al geruime tijd ergert hij zich mateloos aan het niet-voorkomen van bepaalde vaktermen in Van Dale. Crinoïden, biachiopoden, ofioliet, schisteus en meer geologische begrippen: geologen zoeken er vergeefs naar. "Voor een deel zijn dit zeer gangbare woorden die we in aardrijkskundeboeken, reisgidsen en krantenartikelen regelmatig tegenkomen", stelt Venema. Een nogal boude bewering van de redacteur, die vragen oproept over 's mans opleiding, vakantiebestemming en leesgedrag. Maar Venema vmdt het hoogst curieus dat het woord dekblad volgens Kramers woordenboek slechts gangbaar is in de sigarenindustrie, en dat conglomeraat wordt afgedaan als samenklontering. Terwijl beide begrippen ook een geologische betekenis hebben. Maar wat erger is, soms zijn de omschrijvingen in de woordenboeken gewoon feitelijk onjuist. 'Zeer harde steensoort' en 'kalksteen van fijne korrel' las Venema tot zijn ontsteltenis als omschrijving van marmer. Maar de hardheid van marmer is betrekkelijk, vindt de redacteur, omdat de kristallen waaruit het bestaat vrij grof kunnen zijn. Bovendien, zo betoogt hij, is marmer geen kalksteen. Nog wat raars. In Venema's woordenboek is kalamiin een oxide, terwijl het toch heus een carbonaat is. "Die alfa-

w c s OKTOBER 1996

wetenschappers toch!" roept hij vertwijfeld uit. Zij hadden bij het begrip vloeispaat best kunnen vermelden dat we met het mineraal fluoriet van doen hebben. Dat werkt verhelderend. En van zwavelijzei wordt slechts vermeld dat het een 'verbinding van zwavel met ijzer' is, terwijl de synoniemen pyriet en markasiet ongenoemd blijven. Ook de nieuwe spelling blijkt onbegrip te hebben gewekt bij de redacteur van Grondboor en Hamer. De geologen moeten voortaan Quartair schrijven in plaats van Kwartair, hetgeen indruist tegen de afspraken die de beroepsgroep zelf heeft gemaakt. En waarom zouden we Neanderthaler schrijven, als zowel in het Engels als in het Duits over Neandertaler wordt gesproken, zonder h? Dan het woord agaat, waarover volgens Venema weleens wordt geruzied onder aardwetenschappers. In Grondboor en Hamer werd zelfs ooit een rectificatie opgenomen omdat een auteur tot zijn ergernis had gelezen dat al het achaat in zijn stuk was vervangen door agaat. Agaat is nu dus de officiële spelling, waarmee de redacteur wel kan leven vanwege de ingeburgerdheid van het

woord. Maar waarom wordt achaatslak dan met ch geschreven? Waarschijnlijk, aldus Venema, omdat de wetenschappelijke naam van de slak Achatina is. Die naam is echter ontleend aan achaat, met ch dus, zoals de steensoort al in de eerste eeuw na Christus is vernoemd naar de Siciliaanse rivier Achates. Voor achaat is dus wel degelijk iets te zeggen. De conclusie van Peter Venema is al met al vernietigend. Zelfs de beste Nederlandse woordenboeken vertonen "nogal wat tekortkomingen"; verscheidene "in brede kring gebruikte" woorden ontbreken, etymologische informatie bevat "tegenstrijdigheden" en is dikwijls "ontoereikend" en soms zelfs "onjuist". Ontwikkelingen in de aardwetenschappen zijn "veronachtzaamd". Voor wie dit alles iets te kras vindt, bevat Venema's artikel echter ook een nuchter advies, al wordt dit enigszins weggedrukt in het vuur van zijn betoog: "Wie het naadje van de kous wil weten, kan over het algemeen beter een goede encyclopedie raadplegen dan een verklarend woordenboek", (MT)

Comeback van de bosparelmoemmlër

De bosparelmoervlinder, één van de meest bedreigde vlinders van Nederland, heeft zich deze zomer weten te handhaven in de Schipborger Strubben. Het vlindertje werd daar vorig jaar uitgezet door medewerkers van de Vlinderstichting in een poging hun kwetsbaarheid te verminderen. De bosparelmoervlinder is een betrekkelijk slechte vlieger, die op eigen kracht niet van het ene leefgebied naar het andere kan vliegen. Dergelijke gebieden zijn door intensivering van de landbouw en ander menselijk ingrijpen ver uit elkaar komen te liggen en bovendien erg schaars geworden. Een medewerker van de Vlinderstichting stelde vorig jaar in

wcs dat de herintroductie geslaagd zou zijn, wanneer de bosparelmoervlinder na vijf jaar nog in de strubben bij het Drentse Schipborg zou vliegen. Is het daarom, niet meer dan een jaar na de herintroductie, nog te vroeg om van een succes te spreken? Onderzoekster Inge van Halder van de Vlinderstichting: "Inderdaad, dat zou voorbarig zijn. Maar we hebben deze zomer twintig bosparelmoervlinders bij Schipborg gemerkt en geteld en dat wil waarschijnlijk zeggen dat er meer zitten, misschien wel het dubbele aantal. Ze hebben zich nog niet over het gebied verspreid en zitten voornamelijk in de buurt van de plek waar ze zijn losgelaten."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen