VU Magazine 1996 - pagina 152

OP DE PLANK

Theo HoUeman. 'Een verleden op de schop: beheer en studie van het Nederlandse archeologische bodemarchief'; Amsterdam University Press, f. 39,50. Een studie waarin de niet al te rooskleurige situatie rond het beheer en studie van het archeologisch bodemarchief in Nederland wordt beschreven. De auteur besteedt onder andere uitvoerig aandacht aan het verdrag van Malta van 1992. Die overeenkomst legt de lidstaten van de Europese Unie op archeologen te betrekken bij elke ingreep in de bodem. Centraal in het verdrag staat dat de veroorzaker van schade aan archeologische waarden de kosten van het dan verplichte onderzoek betaalt. HoUeman verwacht dat de uitvoering van dit verdrag, gezien de huidige situatie rond het beheer, grote problemen zal opleveren. Ilse N. Bulhof e) Renée van Riessen (red.), 'Als woorden niets meer zeggen: de crisis rond woord en beeld in de huidige cultuur'; KokAgora,f 35,Is het karalcteristiek voor onze tijd dat zich een representatiecrisis onontkoombaar aan ons opdringt? Het zou onzeker zijn waarnaar woorden en beelden verwijzen. Hebben ze betrekking op de werkelijkheid, of verwijzen ze alleen naar elkaar? Umberto Eco typeert onze tijd zelfs als het 'koninkrijk van het onware', een tijd waarin het beeld gaat heersen over de werkelijkheid. Vanuit verschillende vakgebieden stellen de auteurs zich de vraag hoe we op een ethisch verantwoorde manier met dit probleem van de representatiecrisis kunnen omgaan.

Grappige beelden De grondslagen van de natuurkunde zijn onnavolgbaar. De mensen die zich daarmee bezighouden, leven en denken in een wiskundige wereld die zonder een diepgaande kennis van hun soort wiskunde niet toegankelijk is. Dat zint ze niet. Ze blijven zoeken naar een manier om ook thuis bij het avondeten, of op een familiefeestje, over hun werk te kunnen vertellen. Even lijkt dat soms te lukken, maar dan ... Michio Kaku's boek - een internationale bestseller inmiddels - is zo'n poging. Eerst vergast hij ons op leuke verhaaltjes over platlanders die in twee dimensies leven, en hij maal<:t ons duidelijk hoe zij gebeurtenissen in drie dimensies zouden ervaren. Vervolgens laat hij ons langzaam wennen aan het idee dat er een vierde (ruimtelijke) dimensie zou kunnen zijn. Via allerlei boeiende uitstapjes naar de literatuur en de beeldende kunst laat hij zien hoe wij die vierde dimensie zouden ervaren. Met wat fantasie valt dat te volgen. En wie daar eenmaal is aangeland wil ook wel toegeven dat je

op analoge wijze naar een vijfde, zesde, ..., tiende dimensie kunt. Maar daarna moeten we toch echt naar echte natuurkunde - die van Einstein, Maxwell, Feynraan en Hawkins. Om die te volgen zul je toch de wiskunde moeten snappen waar die theorie in leeft. De echte wiskunde bespaart Kalcu ons, we waren immers op een familiefeestje? Maar helemaal zonder kan zelfs hij niet, dus voor we het weten lezen we zinnen als "Om dit in te zien moet u opmerken dat als we supersymmetrie toevoegen aan de metrische tensor van Rieeen lange reeks speculaties over de wijze waarop de keizer vergiftigd zou kunnen zijn - en natuurlijk vooral: door wie. Sinds 1982 is er een zeer curieuze 'verdachte' aan het rijtje toegevoegd: het behangselpapier van de keizer. Het pigment waarmee behang destijds werd gekleurd, bevatte relatief veel arsenicum. In vochtige ruimtes zou dit in dusdanige hoeveelheden kunnen vrijkomen, dat de keizer langzaam maar zeker werd vergiftigd in zijn verbanningsoord. De exacte chemische sa-

Dodelijk behang Op 5 mei 1821 overleed Napoleon op het eilandje St. Helena. In zijn testament, enkele weken voor zijn dood opgesteld, liet hij een luguber zinnetje opnemen: 'Ik zal voortijdig sterven, vermoord door de Engelsen'. Inmiddels zijn er werkelijk ontelbare theorieën ontvouwd over de doodsoorzaal< van de Franse keizer. Toen een Zweedse toxicoloog in een haarlok van Napoleon sporen van het uiterst giftige arsenicum aantrof, was dat het begin van WETENSCHAP,

CULTUUR

&> SAMENLEVING

26

- APRIL

1996

mann, de omvang van de tensor verdubbelt, waarmee we de super-Riemann-tensor krijgen." Snapt u wel? Natuurlijk houdt Kal<:u het leuk door steeds weer terug te keren naar grappige beelden, maar wat die beelden te malcen hebben met de theorie die hij probeert over te brengen wordt steeds onduidelijker. En de beelden zelf verdragen het ook niet echt om eens goed bekeken te worden. Eigenlijk van meet af aan al niet. Een probleem waar de natuurkunde al lang tegenaan loopt is wat er nu trilt indien licht een trilling is. Kalcu's antwoord: de vijfde dimensie. "Dat licht zich door vacuüm kan verplaatsen komt doordat het vacuüm zelf trilt, omdat het 'vacuüm' in werkelijkheid in vier ruimtelijke dimensies en één tijdsdimensie bestaat." Wie daar meteen "o ja, natuurlijk!" bij roept, kan van Kalcu nog veel opsteken. Ieder ander zoekt vergeefs naar verlichting en kan dit matig vertaalde boek met een gerust geweten ongelezen laten. (BV)

Michio Kaku, 'Hyperruimte - een wetenschappelijke odyssee langs parallelle heelallen, tijdsprongen, zwarte gaten en de tiende dimensie', Contact f. 75,-.

menstelling meten van eeuwenoud behang, dat kunnen we pas sinds kort. De forensische wetenschap rukt op. In 'Science and the detective' doet Brian Kaye, hoogleraar natuurkunde aan de Canadese Laurentian Universiteit uit de doeken wat de hedendaagse forensische wetenschap vermag. Hij verklaart onder meer de fysica en de chemie achter de vingerafdruk, het schoenprofiel, de kogel en het bankbiljet. Spannender dan menige misdaadroman! (MT) Brian H. Kaye, Science and the detective; VCH, Weinheim, i. 84,10.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen