VU Magazine 1997 - pagina 340

Zo stijf en stram een Nobelprijs-uitreiking is, zo soepeitjes verlopen de meeste feestjes, in ieder geval wanneer het om een gezelschap gaat van vrienden onder elkaar. In 1984 liet de Amerikaanse sociolinguïste Deborah Tannen tijdens een etentje met vijf vrienden ter gelegenheid van Thanksgiving een cassetterecorder alle gesprekken opnemen. Bij het afluisteren boden de conversaties een aardig inkijkje in het gebruik van humor in een ongestructureerde sociale omgeving, dus precies tegenovergesteld aan de Nobelprijs-ceremonie. Zoals te verwachten valt speelde humor een grote rol tijdens een etentje. Volgens Tannen had zeven procent van de opmerkingen van de gasten op z'n minst een humoristische

Grappen

aan

tafel

bedoeling. In totaal ging het om 202 grappige opmerkingen, variërend van kwinkslag tot mop. De eters voelden zich onbelemmerd in het hardop fantaseren over ridicule situaties, die op hun beurt aanleiding gaven tot meer grappen. In tegenstelling tot de 'Nobel-humor' kwamen de grappen bovendien nauwelijks voort uit de sociale structuur die aan tafel heerste. De enige waarneembare gezagsverhouding was die tussen de gastheer, Steve, en zijn genodigden. Deze Steve bevond zich in de situatie waarin alle gastheren en -vrouwen zich tijdens een informeel samenzijn bevinden; enerzijds zijn ze geneigd hun gezag te laten gelden om alles in goede banen te leiden, anderzijds willen ze de sfeer niet bederven. Steve koos een beproefde middenweg: hij overdreef zijn rol door op een duidelijk humorvolle wijze zijn gasten te commanderen. Die volgden zijn 'orders' op met een glimlach. Zo kreeg Steve zijn zin. In ruil speelde hij ook een andere rol, namelijk die van nederige dienaar. Zo werd ook in de behoeften van de gasten voorzien, eveneens op een lollige wijze.

44

wcs

SEPTEMBER/OKTOBER

1997

Het merendeel van de humor aan tafel stond echter los van de verhouding tussen gastheer Steve en zijn tafelgenoten. Zonder zich druk te hoeven maken om hiërarchische verhoudingen, sociale conventies en 'verboden' thema's grapten de eters er lustig op los. Een dergelijke ongestructureerde situatie blijkt een vruchtbare voedingsbodem voor informele humor. Dat kan vanzelfsprekend klinken, maar er zijn ook onderzoekers die zeggen dat er ongelijke sociale verhoudingen nodig zijn om in een gezelschap grappen te genereren. In het geval van de Nobelprijs-ceremonie stond alle humor in het teken van die vastgestelde rolverdeling tussen de betrokkenen, en ook in werksituaties is vastgesteld dat humor in vast omlijnde vormen wordt gegoten wanneer hij 'omhoog' of 'omlaag' is gericht in de hiërarchie. Tijdens een etentje met vrienden zijn gezagsverhoudingen zoek. Het is een omgeving waarin de grap het best gedijt, (MT)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen