VU Magazine 1997 - pagina 30

toe is met deze omroepmaatschappij. Toen csicop twintig jaar geleden mede door hem werd opgericht, stapte Kurtz, emeritus-hoogleraar filosofie, op hoge poten naar een vice-president van NBC. Aanleiding was een reeks van twaalf programma's (Exploring the Unknown), van commentaar voorzien door acteur Bmt Lancastei, waarin het ene na het andere paranormale verschijnsel als bewezen werd gepresenteerd. Kurtz vond met zijn wetenschappelijke bezwaren tegen de serie geen gehoor bij NBC, diende vervolgens tevergeefs een klacht in bij de federale instantie die televisieuitzendingen reguleert en ving tenslotte ook bot bij het Hof van Beroep. Het argument contra Kurtz en CSICOP was dat paranormale zaken geen belangrijke publieke controverse vormen, waardoor een uitgebalanceerde presentatie van het materiaal niet wettelijk was verplicht. Twintig jaar na dato kan Kurtz voor een volle zaal sympathisanten een diepe zucht nog steeds niet onderdrukken als hij de kwestie aanroert. De ene na de andere spreker in Buffalo kan er maar niet over uit hoe het nobele vak van wetenschapper wordt gedeformeerd door de populaire media. Waar hebben we dat toch aan verdiend, is de vraag die doorklinkt in het betoog van hoogleraar massacommunicatie George Geihnei. Een op de tien wetenschappers die in de vs op prime time te zien zijn in een amusementsprogramma op televisie, wordt vermoord. Vijf procent van de fictieve geleerden op de buis brengt zelf anderen om het leven. Daarmee, schreef communicatiewetenschapper William Evans van de Georgia State University onlangs in het csicop-tijdschrift Skeptical Enquirer, hebben wetenschappers, althans op TV, een gevaarlijker professie dan politiemensen of militairen. Het aantal zielige wezentjes (£.T.!) dat door een Held uit de klauwen van een Waanzinnige Wetenschapper moet worden gered, is niet meer te tellen. Het meest verwerpelijke televisieprogramma van het moment is, als het aan de sceptici ligt, The X-Files. In deze serie, die in Nederland door Veronica wordt uitgezonden en hoge kijkcijfers scoort, onderzoeken FBi-agenten Dana Scully en Pox Mulder paranormale zaken. De serie is bloedstollend spannend, dat willen zelfs de sceptici nog wel toegeven, maar het gaat hen vooral om de manier waarop paranormale verschijnselen worden gepresenteerd: alsof ze bij het dagelijks leven horen, alsof je er niet meer bijhoort als je nog geen Poltergeist op zolder hebt gehad. The X-Files missen het evidente fictieve karakter dat nog wel duidelijk is af te lezen aan een eerdere serie als The Twilight Zone: uit onderzoek blijkt dat veel kijkers denken dat er een kern van waarheid zit in de getoonde paranormaliteiten. De bedenker en regisseur van The X-Files, Chris Carter, was dapper naar Buffalo gekomen om zijn programma te verdedigen, maar zijn boodschap ('Tk wil de mensen op vrijdagavond gewoon de schrik van hun leven bezorgen") bleek aan dovemansoren gericht.

30

wcs

JANUARI/FEBRUARI 1997

Loch Ness

De Amerikanen worden dus in toenemende mate vergiftigd met het paranormale en het occulte, zo menen de sceptici. De X-Files zijn een hit, de film Independence Day (waarin New York, Washington en Los Angeles worden aangevallen door buitenaardse wezens) brak alle omzetrecords en in boekhandels beslaat 'esoteric' veel meer strekkende meters dan 'wetenschap'. New Age mag dan een 'nieuwe religie' heten, zij baseert zich deels op fysische verschijnselen (aura's, chakra's) die nimmer de toets der wetenschappelijke kritiek hebben kunnen doorstaan. Maar het maakt niet uit: de hedendaagse reli-consument maakt een keuze uit het immense aanbod, probeert iets uit en ziet dan verder. De sceptici kunnen slechts met leedwezen constateren dat de houding van het publiek ten aanzien van paranormale zaken getuigt van een ruimdenkendheid die vanuit zuiver rationeel oogpunt huiveringwekkend mag worden genoemd. Veel studies naar paranormaal geloof zijn gedaan onder studenten, uitgerekend een bevolkingsgroep van wie je een kritische kijk op de wereld zou mogen verwachten. Maar nee. Uit een enquête onder studenten aan een universiteit in Virginia, uitgevoerd in 1984, blijkt dat 37 procent van hen gelooft in geesten, 64 procent in telepathie en 46 procent meent dat planten sneller gaan groeien als je tegen ze praat. Van een groep Amerikaanse studenten massacommunicatie bleek 69 procent in geesten te geloven, 32 procent in zwarte magie, 35 procent in heksen en 21 procent in het monster van Loch Ness. Een derde van de ondervraagden beweerde wel eens een buitenzintuiglijke ervaring te hebben gehad en eveneens een derde geloofde dat sommige mensen de gave hebben de toekomst te voorspellen. Ruim de helft van een ondervraagde groep Canadese studenten zei in astrologie te geloven, maar liefst 85 procent in buitenzintuiglijke waarnemingen en 43 procent in geesten. Dergelijke cijfers worden ook verkregen uit steekproeven die representatief zijn voor de gehele bevolking. Uit een recente peiling, uitgevoerd in opdracht van het blad Newsweek, blijkt dat 48 procent van de Amerikanen gelooft dat er Ufo's bestaan, 29 procent meent dat we allang contact hebben gelegd met buitenaardse wezens en nog eens 48 procent weet zeker dat de overheid dit alles wil verbergen. Desgevraagd zei X-Files regisseur Chris Carter in Buffalo ook te geloven in zo'n grootscheepse complottheorie; een opmerking die hem op luidkeels hoongelach kwam te staan. "We zijn er niet op uit de media te censureren", hield CSICOPvoorzitter Kurtz zijn gehoor voor in Buffalo. "We willen degenen die leiding geven aan de media er echter wel van overtuigen dat zij in de gelegenheid zijn het peil van wetenschappelijke geletterdheid te verhogen en om wat waardering voor de rationaliteit over te brengen". Gebeurt dit niet, zo waar-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen