VU Magazine 1997 - pagina 341

Marcel Huhpas et) Jan Willem Nienhuys, 'Tussen waarheid et) waanzin - een encyclopedie der pseudo-wetenschappen', uitgeverij Scheffers, f 59,90.

MARCBl HlJlSmS 4 M WlUffl MSiHüïS

TUSSEN WAARHEID & WAANZIN

EE.N ENCYCLOPEDIE DER PSEtDO-WETENSCHAPPEN

Het is een mooi idee om een encyclopedie der pseudo-wetenschappen te maken, maar je moet wel geloven dat zoiets kan. Marcel Hulspas en fan Willem Nienhuys, actief in de organisatie Skepsis, geloven erin, anders zouden ze er niet aan begonnen zijn, maar tegelijkertijd is het uiteindelijke resultaat de perfecte ondergraving van die gedachte. Niet dat het resultaat niets voorstelt, integendeel, het is een prachtig naslagwerk, en ik zal er nog vaak in bladeren; tegelijkertijd echter illustreert het hoe moeilijk het is echte wetenschap van pseudo-wetenschap te onderscheiden. Bestaat echte wetenschap eigenlijk wel? Wie de encyclopedie doorneemt, krijgt de indruk dat er alleen maar pseudowetenschap bestaat, vrijwel alle grote namen van de gevestigde wetenschap staan er namelijk in. Einstein bijvoorbeeld, zou hij ook...? Dat blijkt mee te

Gebrek aan nieuwsgierigheid vallen, zijn relativiteitstheorie wordt op neutrale wijze beschreven; maar dat hij in deze encyclopedie is opgenomen heeft toch iets incriminerends. Het geeft een beetje het probleem aan. Het is alsof de politie besluit nu eens grondig de wet te gaan handhaven en vervolgens de hele Nederlandse bevolking arresteert, want iedereen is wel eens de fout in gegaan, van moordenaar tot snelheidsovertreder. Zo ook is iedereen pseudo-wetenschapper, en als je het niet bent word je het wel; de gevestigde wetenschap van vandaag kan de pseudo-wetenschap van morgen zijn. Het is het lot van vrijwel iedere theorie en geleerde om kritiek te krijgen, achterhaald te worden gevonden en in het vergeetboek te belanden. Zo was iemand als de psycholoog Skinner nog maar weinig jaren geleden een vooraanstaand wetenschapper, terwijl nu zijn populariteit ernstig gedaald is, en hijzelf kennelijk gedegradeerd tot pseudo-wetenschapper. Maar ook het omgekeerde is mogelijk: je kunt van 'pseudo' ineens weer 'echt' worden. Zo stond de Italiaan Lombtaso ooit bekend als belangrijk criminoloog, maar werd hij later ontmaskerd als pseudo-wetenschapper, en hij heeft dan ook een mooi plaatsje in de encyclopedie. Maar bij de tegenwoordig weer respectabele biologische onderzoekers van de misdaad moet je daar niet mee aankomen. Voor hen is Lombroso juist een vooraanstaand grondlegger van hun vakgebied. Zo kunnen personen en denkbeelden over de grens tussen 'pseudo' en 'echt' heen en weer worden geslingerd.

Hulspas en Nienhuys doen aan grenscontrole, ze proberen iedere voorbijganger op het bezit van pseudo-wetenschappelijk smokkelwaar te betrappen. Ze menen de pseudo-wetenschappelijke smokkelaars aan een gesloten wereldbeeld te herkennen, en dat hoort niet binnen de open, sceptische wereld van de wetenschap. Maar het wereldbeeld van veel sceptici, waartoe zij als auteurs behoren, doet in geslotenheid nauwelijks onder voor wat zij willen controleren. Sceptici lijken soms een beetje op de vijand die zij bestrijden. Ze zijn heel eenzijdig geïnteresseerd in het kritiseren en veroordelen van wat niet helemaal in de haak schijnt, en altijd valt er wel iets te veroordelen. Wat bij veel sceptici opvalt, en dat blijkt ook weer m deze encyclopedie, is hun gebrek aan oprechte nieuwsgierigheid, die houding waarbij men zich eerst probeert te verplaatsen in andere mensen en het eigen oordeel een poosje opschort. Het lijkt te horen bij de oorlogsheroïek van het georganiseerde scepticisme: wie de pseudo-wetenschap als een groot maatschappelijk gevaar ziet, laat zich niet in met de vijand maar bestrijdt hem met het doel de wetenschap zuiver te houden. Sceptici hebben wel vaak gelijk, maar hun gelijk is niet altijd even interessant. Bangelijk verschanst men zich, schietend op alles wat daarbuiten beweegt. Boeiend voor wie van wapengekletter houdt. Wie er niet van houdt, raakt al snel verveeld, (KN)

wcs

SEPTEMBER/OKTOBER

1997

45

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen