VU Magazine 1997 - pagina 31

schuwt Kurtz, dan zijn de gevolgen nauwelijks te overzien. "We weten maar al te goed wat er in Nazi-Duitsland gebeurde toen onbewezen pseudowetenschappelijke Arische rassentheorieën tot overheidsbeleid werden verheven". Of de Verenigde Staten na enkele seizoenen X-Files inderdaad tot een totalitaire staat dreigen te vervallen, mag worden betwijfeld. Er zijn echter wel aanwijzingen dat het geloof in paranormale zaken toeneemt onder invloed van de media. In 1994 verrichtten onderzoekers van de Purdue University in Indiana een studie naar de invloed van de media op iemands geloof in het paranormale. Proefpersonen kregen een episode van het televisieprogramma Beyond Reality (de titel zegt voldoende over de inhoud) te zien. Drie groepen proefpersonen kregen elk, voorafgaand aan het programma, een verschillende boodschap in beeld te zien. In het eerste geval luidde die boodschap dat het getoonde was gebaseerd op ware gebeurtenissen, in het tweede geval werd gemeld dat de scènes paranormale gebeurtenissen toonden die nooit hadden plaatsgevonden. De derde groep kreeg te lezen dat het getoonde vanuit wetenschappelijk oogpunt onmogelijk was, en indruiste tegen alle bekende natuurwetten. Een vierde groep zag in het geheel geen waarschuwende boodschap en een controlegroep keek naar een televisieprogramma dat niets met paranormale zaken te maken had. Van alle proefpersonen was voorafgaand aan het experiment het (aanzienlijke) 'paranormale geloof' gemeten aan de hand van een vragenlijst. Achteraf bleek dit geloof te zijn verminderd bij de proefpersonen die een waarschuwende boodschap hadden gezien; het geloof in het paranormale nam af naarmate de boodschap stelliger was over de onwetenschappelijkheid van het programma. Bij een vervolgexperiment, drie weken later, bleek het ongeloof ten aanzien van het paranormale grotendeels nog te bestaan. Jomanda

Zo'n waarschuwende boodschap, disclaimer geheten, zouden veel sceptici graag zien bij iedere paranormale uiting in de massamedia. Een aantal horoscopen in kranten en tijdschriften bevatten al zo'n relativerende tekst. Hollywood lijkt echter doof voor Paul Kurtz en zijn sceptische strijdmakkers. The truth is out there is het motto van The X-Files, en kijkers die zo nodig de waarheid willen achterhalen, moeten 'm dus zelf maar gaan zoeken. Typisch Amerikaans, die heisa rond het paranormale? In Buffalo spraken sceptici in elk geval met een felheid die on-Nederlands aandoet: de oorlogsmetaforen waren niet van de lucht. Tijdens een pauze wees James Randi, goochelaar en bekend geworden als ontmaskeraar van lepelbuiger Uri Geiler, op een foto in de meest recente editie van Time. Het omslagartikel ging over de door velen veronderstelde kracht'van het bidden bij een gene-

zingsproces, en Randi's vinger bleef rusten op een portret van Deepak Chopra, op het moment een populaire New Age-goeroe. The most dangerous man in America, zei Randi tegen zijn tafelgenoten, en hij méénde het. Weinig Nederlandse sceptici zouden 'wondergenezeres' Jomanda als de gevaarlijkste vrouw van het land (of zelfs van Tiel) willen betitelen. Toch doet ze hetzelfde werk als haar Amerikaanse collega's, en toont ook de Nederlandse consument zich ontvankelijk voor het paranormale. Geruchtmakend was de uitkomst van een enquête onder aankomende eerstejaars studenten van de Vrije Universiteit, in 1994. Hen werd onder meer gevraagd naar hun houding jegens het paranormale. Twee derde van de ondervraagden zei te geloven in voorspellende dromen. Een derde dacht onder hypnose herinneringen uit een vorig leven naar boven te kunnen halen, een vergelijkbaar percentage zei te geloven in astrologie. Ruim een kwart beweerde dat psychokinese mogelijk is, dat je dus voorwerpen kunt laten bewegen door eraan te denken. Bijna de helft van de ondervraagden zou een paragnost aan de hand van een foto laten uitzoeken waar zich een vermist persoon bevindt en 5 6 procent dacht dat dezelfde paragnost tevens capabel is om lichamelijke klachten te verhelpen. Nederlanders (studenten althans) lijken dus nauwelijks nuchterder dan Amerikanen. Kwaad wordt de Utrechtse emeritus-hoogleraar sterrenkunde Cees de Jager niet meer als hij dergelijke cijfers hoort; wanhopig is een beter woord. De voorzitter van het Nederlandse zusje van CSICOP, de Stichting Skepsis, vraagt zich geregeld af hoe inensen toch zó dom kunnen zijn. "Toch vind ik dat we er goed aan doen vermeende paranormale verschijnselen kritisch

wcs

JANUARI/FEBRUARI 1997

31

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen