VU Magazine 1997 - pagina 129

pletter verveelt. Hij heeft het gevoel ouder te worden, zonder iets zinvols gedaan te hebben. Alleen krachtige emoties kunnen het gat eventjes vullen. Soms is Frits van Egters oprecht verbaasd over zijn eigen emoties. Wanneer hij in het eigen huis de zolder op moet, komt hij in een slecht verlichte ruimte terecht. Fhj realiseert zich dat wanneer iemand hier klaar stond met een touw om hem te wurgen, hij verloren zou zijn. Dat soort gedachten roepen dubbelzinnige gevoelens bij hem op.'"Ik ben bang', dacht hij, 'maar toch geniet ik. Ik geniet van de angst. Hoe kan dat?'" Hoe, vraag ik mij nu af, kon ik in Frits van Egters ooit een rebel zien, terwijl het toch zo evident is dat hij dat in het geheel niet is? Maar misschien is hij toch een beetje een rebel, omdat iedere sadist van nature rebels is. Alleen is het een zinloze, lege rebellie, een opstandigheid die nergens toe leidt. ledere sadist is a rebel without a cause. De opstandigheid heeft niet tot doel om van een bekrompen leven in een vrijer leven terecht te komen. De opstandigheid van de sadist dient er uitsluitend toe anderen te sarren, te treiteren en op de kast te jagen. Ik beschouwde Frits van Egters als een individualist - en dat is hij ook - maar het individualisme van de sadist is wel heel erg a-sociaal. De sadist leeft m een gesloten wereld, contact met andere mensen is moeilijk, anderen vormen voor hem slechts het ruwe materiaal dat hij bewerkt om aan de eigen behoeften te voldoen. De sadistische individualist is niet in staat om zich in te leven in de gevoelens van anderen, niet in staat tot sympathie. Gevoelens van anderen bestaan slechts om die mensen op de proef te stellen. De sadist voelt zich alleen, alleen op de wereld. Andere mensen zijn marionetten zonder innerlijk, de sadist heeft ze aan een touwtje, ze zijn er voor zijn persoonlijke pleziertjes. Mensen zijn er om te manipuleren en te vernederen. Maar uiteindelijk is de sadist toch meer mislukkeling dan held of individualist. Typerend voor veel mensen met een sadistische inslag is, dat ze vaak aan iets

nieuws beginnen, maar zelden iets afmaken,- zoals Frits van Egters ook niet in staat was om zijn middelbare school af te maken. Sadisten doen dat doorgaans om hun ouders te treiteren, om hen reden te geven teleurgesteld te zijn in hun kind dat er maar niet in slaagt een volwassen, onafhankelijk en zelfstandig mens te worden. Dat doet pas echt pijn, en niet alleen voor de ouders maar ook voor jezelf. Want uiteindelijk is het hoogste genoegen van de sadist niet zozeer om anderen pijn te doen maar om zichzelf te kwellen: kijk eens, hoe weinig er van mij is terecht gekomen! Het succes ligt in het falen. Want iedere sadist is in essentie ook altijd masochist. Lief konijn Toch is het ondanks zijn kwaadaardigheid niet moeilijk om medeleven en soms medelijden te voelen met de sadist. Een sadist blijft vaak iets zeer menselijks houden; hij is niet alleen maar een bloeddorstig monster. ledere sadist wordt heen en weer geslingerd tussen de polen van liefde en haat, tussen lust en pijn. De sadist houdt vaak het meest van degenen die hij lijkt te haten. Alleen kan hij niet op een 'normale' wijze uitmg geven aan zijn gevoel. Hij is op de een of andere wijze emotioneel beschadigd geraakt. Mogelijk, zeggen psychoanalytische verklaringen, doordat hij in zijn jeugd veel door zijn ouders geslagen is, mogelijk doordat een broertje of zusje jaloezie en daarmee haat- en wraakgevoel opriep. Het vermogen op ondubbelzinnige wijze liefde of vriendschap te geven, lijkt verloren te zijn gegaan. Liefde en haat zijn door elkaar gehaspeld. En op bepaalde momenten lijkt de sadist dat ook te beseffen. Soms weet hij dat er iets niet goed is met hem, en hunkert hij naar iets anders, naar iets wat je liefde zou kunnen noemen. Ook bij Frits van Egters breekt af en toe die hunkering door. Op wat voor wijze hij emotioneel beschadigd is geraakt, vertelt het verhaal van 'De avonden' niet. Die psychologische ontstaansgeschiedenissen zijn ook niet zo buitengewoon interessant. Interessanter is het naakte feit dat hij nauwelijks in staat is tot enige affectie. Het enige voor wie hij ogen-

schijnlijk enige gevoel kan opbrengen is een levenloos voorwerp, een speelgoedkonijn - "lief konijn". Waarom ook niet? Als mensen marionetten zonder innerlijk zijn, wat is dan immers het verschil met een speelgoeddier? Zo'n konijn heeft dan ook nog het voordeel dat het helemaal geen eigen wil heeft, het zal niet tegenstribbelen, je kunt er naar hartelust mee manipuleren, het vernederen en liefkozen. Maar soms heeft Frits van Egters zijn momenten van zwakheid, worden zijn ogen in de bioscoop plotseling vochtig, of betuigt hij, wanneer hij teveel gedronken heeft luidkeels zijn warme gevoelens voor zijn vrienden en zijn ouders. Het mooist blijven evenwel de slotpagina's van 'De avonden', die, hoe vaak je ze ook leest, tot de indrukwekkendste pagina's van de Nederlandse literatuur blijven behoren. Op oudejaarsavond bidt hij tot God en somt hij alle tekortkomingen van zijn ouders op, maar vraagt vergeving voor hen. Hij vraagt God deze mensen, zijn ouders, in hun onmetelijke goedheid te zien. Op dat moment krijgt de lezer iets te zien van wat zich aan de binnenzijde van de sadistische persoonlijkheid bevindt. Zowaar ontwaren we enige affectie. Frits van Egters onthult zichzelf in zijn zwakheid en menselijkheid. Een onuitstaanbaar iemand blijkt een onvergetelijke figuur te zijn. God en de lezer weten: dat is niet ongezien gebleven.

wcs

MAART/APRIL

1997

49

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen