Locus de Consummatione Saeculi - pagina 459

127

College-dictaat van een der studenten (Dogmatiek).

element heeft, dat het de verantwoordelijkheid van den niensch handhaaft en aan dat besef van verantwoordelijkheid het begrip van schuld ontleent, en

waar deze geconstateerd is, het recht om te straffen. Op de basis van het Pelagianisme staat dus een rechtssfudie, die de zedelijke verantwoordelvjkheid ten volle mainteneert. Heeft iemand iets kwaads gedaan, dan geschiedde dit als product van zijn wilskeus. Hij had ook het tegenovergestelde kunnen kiezen; dat hij dit niet deed was zijn booze zin en op dien grond wordt

Maar

hij

schuldig verklaard en gestraft.

d^r Fransche Revolutie en de Pelagiaansche, den vrijen wil van den mensch, ze stuiten alle af op op de ervaring. Men gevoelt, zoodra men in de toepassing in de

al die theorieën, als die

die alles deduceeren uit

de jyractvjk, practijk

komt,

het

dat

niet

waar

Rotschilds geen aanleiding bestaat quaestie

is

of

ze

is.

om

Men b.v.

gevoelt evenzoo, dat er voor de

een brood te stelen.

geen millioenen stelen op bedekte manier).

(Een tweede

Een

rijke zal

iemands huis binnendringen, daarvoor toch bestaat bij hem geen aanleiding. Voor den arme daarentegen, die gebrek lijdt, is het gevaar en de verleiding zeer sterk. Bijna alle gewone diefstallen worden dan ook gepleegd niet licht in

door hen, die

't

noodige niet hebben.

Zoo gevoelt men,

dat

men

deze diefstallen niet alleen kan verklaren uit

maar dat bij den een een sterke werking op dien wil werd uitgeoefend, die bij den ander ontbreekt. Dit verschil merkt men ook in den aanleg van het temperament. Bij manslag de Pelagiaansche wilskeus van het oogenblik,

staan een driftig persoon en een kalm persoon niet gelijk in schuld.

Zoo maakt de opvoeding ook heel wat verschil. Haar reinigende macht, die den een aanwezig is, ontbreekt bij den ander. Op 't voetspoor van BöcM begint men meer en meer statistieken te maken, waaruit bleek, dat in elke eeuw een gelijk aantal misdaden van dezelfde soort voorkomen. Langs dien weg kioam men tot de ontdekking, dat de vrije wil van den mensch niets te zeggen heeft. De mensch is op het oogenblik der misdaad, resultaat van aanwezige factoren, die in zijne ziel saamwerken, waarvan hij zelf het bi-andpunt is, waarin die stralen elkaar kruisen. Op dit standpunt is er maar ééne keus. Het is de fatalistische noodzakelijkheid voor den mensch, maar die of atavistisch of pantheMiscli genomeU; want evenzoo neemt men een onverbrekelijke noodzakelijkheid aan voor de concatenatie van oorzaak en gevolg. Dit is reeds te weten uit de oudste philosophie der Stoici, waarin de grens der zedelijke verantwoordelijkheid geheel op zijde gezet wordt. Tegenwoordig is men gekomen tot het atarisme, bij

dat

nml.

iema,nd

reeds

in

zijn geboorte, in

het bloed, in zijn constitutie en

persoon kiemen van actie meebrengt, die wachten op het moment, waarop ze

rijp

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen