Ad Valvas 1972-1973 - pagina 92
24 NOVEMBER 1972
AD VA LVA S
2
Maandag 26 nov., KC07:
SPERNA WEILA ND IN STUDIUM GENERA LE:
(VOOR)OORDEEL IN DE SOCIOLOGIE
Theologie
In het dagelijks taalgebruik k a n een oordeel zowel iets betreffen, d a t een uitspraak doet over de juistheid als over de wenseiyk heid van een gegeven. I n de wetenschapsleer heeft over h e t algemeen h e t zwaartepunt ge legen bij de kennisoordelen, die de juistheid betroffen en minder bij de waarderingsoordelen, die zi"h uitspraken over de wenselijk heid. Indien daar diskussie ontstond over oordeel of vooroordeel, d a n kon het gaan over de a a r d van de vaarneming, de exaktheid, de volledigheid; of eventueel over de aBrd van de interpretatie en de inpassing in een algemenere t h e o rie. Ofschoon ook d a a r allerlei neveneffekten konden optreden was in principe h e t mogeiyk op rationele gronden oordelen van vooroordelen t e onderscheiden binnen de beschikbare ruimte a a n erkende instrumentaria en a a n vaarde theorie. Dit geldt dus in principe ook voor de sociologie en gold zeker in de periode waarin zy meende, d a t ook voor h a a r waardevrye weten schap mogelijk en wenselijk was.
M a a r reeds toen plachten de vak genoten elkander om de oren te slaan met mededelingen over el kaars bevooroordeeldheid, zonder dat die diskussie tot een zicht bare sanering leidde in die zin dat steeds meer vooroordelen konden worden afgeschreven en een so lide groeiend aantal oordelen als basis van de wetenschap in de trofeeënkast kon worden bijgezet Nu we nadrukkelijk in een periode verkeren, waarin a a n de sociolo gie gevraagd wordt zich geïnvol veerd op t e stellen en uitspraken te doen over de wenselijkheid v a n bepaalde toestanden en ontwik kelingen, komt h e t waarderings oordeel meer centraal te staan, zowel bij de analyse als bij de theoriekonstruktie. De op zichzelf juiste erkenning van h e t ideolo giegehalte van vrijwel elke theorie m a a k t h e t niet eenvoudiger de oordeel en vooroordeel diskussie langs de klassieke lijnen voort t e zetten. De vraag rijst of er toch nog op dit terrein rationele krite ria zijn te h a n t e r e n en in hoe verre h e t voor wetenschap e n s a menleving v a n belang zou zün ruimere toleranties d a n voorheen t e gaan h a n t e r e n . P. THOENES
Heel vaak is de bijbel door de theologie in dienst gesteld van gevestigde belangen. De theolo gie neemt d a n h e t karakter van een ideologie a a n die de bestaan de situatie rechtvaardigt. Om deze ontsporing te onderkennen moet jacht gemaakt worden op de voor oordelen die h e t evangelie ver duisteren. Aldus prof. Sperna Weiland in de vierde aflevering van h e t Studium Generale. 'Oor deel en vooroordeel in de theolo gie', was de titel van zijn kollege. De wetenschap ontwikkelt zich binnen de horizon van een p a r a digma, vooroordeel. Er zijn echter momenten waarop door ontwik kelingen binnen de wetenschap een bepaald paradigma door een nieuw vervangen wordt. Dit was bijv. h e t geval bij de overgang v a n h e t ptolomeïse n a a r h e t coper nicaanse wereldbeeld. Niet de aarde, m a a r de zon bleek in het c e n t n m i van h e t heelal te staan. Na een dergelijke revolutie ziet de wereld er anders uit.
Kerkstrijd Als vooroordelen veranderen, ver a n d e r t er ook veel in de theologie. Binnen de horizon van h e t tot dusverre geldende paradigma werd de bijbel beschouwd als
van ideologie af bron van betrouwbare, feitelijke informatie. Hoe groot de m a c h t van dit paradigma was, bleek wel in 1936 in Assen op de synode van de gereformeerde kerken. Er k a n echter een moment aanbreken, waarop de bijbel vanuit een nieuw paradigma wordt gelezen. D a t is zo'n ingrijpende verandering d a t h e t konflikten t o t gevolg k a n hebben. De ruzies van vandaag over de bijbel zun gevolg van een bot sing tussen twee paradigmata. De strijd is te vergelijken m e t een dispuut tussen a a n h a n g e r s van het ptolomeïse en het coperni caanse wereldbeeld. Morele k a tegoriën zoals trouw en ontrouw, k u n n e n in een dergelijk verschil van mening d a n ook niet a a n g e voerd worden. Het is ook een voorname t a a k v a n de theologie stereotype interpre taties van bijbel en traditie a a n kritiek te onderwerpen. De t h e o logie ontspoort namelijk regel matig. Zo schreef Luther in 1523 een theologies t r a k t a a t vóór de gevestigde orde v a n de duitse vor sten en tegen de boerenopstand. De theologie wordt d a n een ideo logische rechtvaardiging v a n g e vestigde belangen. Ook de ency cliek R e r u m Novarum is een voor beeld van een theologiese inter
MINISTER VA N VEEN BIJ OPENING HTS ALKMAAR:
Van tertiair onderwijs voor en[(e naar iioger onderwijs voor velen Op woensdag 15 november opende de minister v a n onderwijs en we tenschappen, m r . C. van Veen de nieuwe h.t.s. 'Noordelijk Noord Holland' in Alkmaar. Deze h.t.s. is de derde die volgens h e t sprei dingsplan vastgelegd in de 'Nota betreffende de spreiding v a n h o gere technische scholen' wordt be kostigd. I n zün openingsrede merkte minister Van Veen op dat v.'ij duidelijk in een overgangsfase verkeren, waarin h e t tertiair o n derwijs voor enkelen, hoger on derwijs voor velen zal worden; wij gaan van eliteonderwijs n a a r massaonderwijs. Hij merkte op dat net zoals bij andere West Saropese landen ons land a a n de Vloravond s t a a t v a n massale flielname a a n tertiair onderwijs. 'De begroting van mijn departe i>nt heeft de 10 miljard over schreden wat een kwart van de 1 otale rijksbegroting uitmaakt. Wij ; ^ven 8 pet. van ons bruto natio i'^al inkomen uit a a n onderwijs. Dih gedeelte van de overheidsuit ven is meer d a n enig ander Vjsters l a n d uitgeeft m a a r w a t ;e huidige deelname a a n het »rliair onderwijs betreft steken j ongunstig af bij andere l a n len.' aldus de minister. Hij ver volgde 'Om t e waarborgen, d a t io\ in de toekomst de deelname l a n h e t hoger onderwijs zal k u n i r n blijven stijgen zijn een a a n '1 structurele hervormingen n o ig Een spoedig overleg met de ' jademische R a a d is nodig om ' i t ons streven er op gericht is ) 1 september 1974, de herstruc 'rering voor het eerst toe te p a s en De Onderwijsraad zal in de 1 op van december een finaal a d I s uitbrengen over h e t vooront crp van wet, houdende voorzie imgen inzake de planning van iet postsecundair onderwijs'. "^j minister zei over de nota's 'Op .eg n a a r hoger onderwijs nieuwe ÄUjl' dat we a a n h e t begin staan van een weg n a a r een hogeron .!erwijsstelsel waarin h e t hoger beroepsonderwijs en het weten schappelijk onderwijs volledig ge ïntegreerd zullen zijn. 'In dit sy steem zullen wederzijdse overstap mogelijkheden a a n h e t begin van de curricula moeten worden inge bouwd. Anderzijds moet h e t m o gelijk zijn abituriënten uit h e t h.b.o, nog eens een volledig curri culum in een aanverwante studie richting i n h e t w.o. t e laten vol gen. Daarom zal binnen h e t h o ger onderwijs nieuwe stijl een gro tere diversiteit van opleidingsmo %elijkheden tegemoet dienen te komen a a n de uiteenlopende a s piraties van een gestaag groeiend studentental'. L Over de_bestuurlyke en onderwys .undige gemeenscliaippeïijké' orga
n e n die een adviserende t a a k h e b ben voor wat betreft de onderwijs programma's der samenwerkende instellingen onderstreepte de m i nister nog eens duidelijk d a t de eigen aard en functie van de on derwijssoorten niet aangetast zul len mogen worden. Zo wordt er gekozen voor een gecoördineerde propedeuse, niet voor een gemeen schappelijke en eenvormige. De minister vervolgde: 'Voor een nabije toekomst zal de samenwer king wettelijk mogelijk worden binnen h e t kader van een wet, waarvan h e t voorontwerp n a a r ik hoop nog voor h e t einde van dit
kalenderjaar t e r discussie zal staan. Maar, en n u reikt miJn blik t o t i n de laatste Jaren v a n dit decennium, met een wettelij ke regeling en de uitvoering d a a r van zal nog niet h e t einddoel van onze weg, hoger onderwijs voor velen, werkelijkheid zijn gewor den; ik herinner u slechts a a n h e t ontwikkelen van programma's van hoger onderwijs, die t h a n s noch in het gescheiden noch in h e t verenigd hoger onderwijs voorhanden zijn. Maar ook dienen wij de realise ring van een stelsel voor n a en bijscholing in nauwe verbinding met de maatschappelijke werk
zaamheid ter h a n d te nemen, als mede keniiisoverdracht via m a s sacommunicatiemiddelexi, zoals bijvoorbeeld in de Engelse 'Open Universiteit' op gang gekomen is.' De minister zei d a t in zijn 'rels nota' gesteld is dat het h.t.o. met h e t hoger landbouwonderwijs in de eerste plaats in aanmerking komt om in de hoger onderwijs — nieuwe stijl — situatie te wor den opgenomen voor de opleiding v a n ingenieurs in coördinatie en coöperatie met het technisch we tenschappelijk onderwijs. Dit zal waardevolle resultaten hebben op de industriële ontwikkeling. (Persbericht O en W)
BEURSBERICHTEN ZWOBEÜRZENPKOGRAMMA 1973 De Nederlandse organisatie voor zuiverwetenschappelijk onder zoek (ZWO) stelt in 1973 onder meer de volgende soorten beurzen ter beschikking: ZWOstipendia, ZWOstagebeur zen, European science exchange programme fellowships C Royal societybeiuzen), NAVObeurzen. Nederlanders die tenminste drie m a a n d e n in het buitenland wil len meewerken a a n een weten schappelijk onderzoek, nieuwe theorieën of nieuwe methoden in h u n vakgebied willen bestuderen of op andere wijze zich weten schappelijk verder willen ontwik kelen, kunnen een ZWOformu lier aanvragen, mits zij een dok toraal of ingenieursexamen h e b ben afgelegd en niet ouder zijn dan 40 jaar. Bij de selektie wordt prioriteit verleend a a n h e n die een wetenschappelijke funktie in Ne derland bekleden v/aarin zij n a h e t buitenlands verblijf terugke ren. Geen beurzen worden ver strekt in die gevallen waarin h e t hoofddoel van h e t buitenlands verblijf het behalen van een graad a a n een buitenlandse u n i versiteit is. Aanvraagformulieren moeten vópr 1 j a n 1973 in het bezit van ZWO zijn. De beslissingen worden om streeks 1 a p r bekendgemaakt. ZWOstipendia voor 12 m a a n d e n zün bestemd voor h e n die een belangrüke wetenschappelüke p o sitie in Nederland gaan innemen. Voorkeur gaat uit n a a r h e n die gepromoveerd zün of reeds gevor derd zün met h u n proefschrift. ZWOstagebeurzen (310 m a a n den hebben als doel h e t kennis nemen v a n nieuwe ontwikkelin gen in een bepaald vakgebied o n der deskimdige ^leiding^ voor ver dere wetenschappelüke vorming.
Royal Societybeurzen Op initiatief van de Royal Society in Londen is een European scien ce exchange programme Ingesteld voor de uitwisseling van weten schappelijke onderzoekers op h e t terrein van de wiskunde en n a tuurwetenschappen en de medi sche basisvakken. De duur van de beurzen is 613 maanden Zü kun nen alleen in GrootBrittannié worden besteed. NAVObeurzen Doel is uitwisseling tussen de NAVOlanden van onderzoekers op natuurwetenschappelük en technisch gebied (Inklusief medi sche basisvakken). Het object v a n deze 12 m a a n d e n studie behoeft geen enkele relatie te hebben met militaire zaken. Korte studiereizen ZWO stelt beurzen voor korte stu diereizen (max. drie m a a n d e n ) beschikbaar, alsmede CNRSbeur zen (max. drie m a a n d e n in F r a n k r ü k ) en CNRbeurzen (max. drie m a a n d e n in Italië). Deze beurzen worden gegeven voor een kort bezoek a a n een wetenschap pelüke instelling (of voor een kort veldonderzoek) in h e t buitenland ivm een in Nederland a a n de gang zünd wetenschappelük onderzoek. Voor deelneming a a n een congres, ook indien die van belang is voor h e t in Nederland lopende onder zoek van de aanvrager, k a n slechts bü uitzondering een beurs worden gegeven. ZWO verstrekt in het algemeen geen beurzen als aanvulling op door universiteiten of hogescholen verleende toelagen. Aanvragen k u n n e n h e t gehele j a a r worden ingediend. Ingevul de formulieren moeten ZWO t e n minste twee m a a n d e n voor h e t begin van de reis bereiken.
Bezoekbeurzen voor buitenlanders ZWObezoekersbeurzen zijn i n gesteld in h e t belang van het wetenschappelük onderzoek in Nederland; tevens hebben zü ten doel h e t internationale k o n t a k t tussen onderzoekers te bevorde ren, z y kunnen ter beschikking gesteld worden voor gekwalifi ceerde buitenlandse onderzoekers, op ieder vakgebied, van wie het gewenst geacht wordt dat zü enige t ü d (ten hoogste twaalf m a a n den) in Nederland a a n een dui delük omschreven zuiverweten schappehjk onderzoek meewerken. Uiteraard zal een dergehjke s a menwerking, waartoe h e t initia tief van Nederland dient uit te gaan, ook van n u t zün voor de buitenlandse gasten, m a a r het belang voor de nederlandse we tenschappelüke gemeenschap moet prevaleren. De bezoekers beurzen zün niet bedoeld als studie of promotiebeurzen voor buitenlanders. Een a a n v r a a g voor een bezoekers beurs moet door de nederlandse gastheer worden ingediend. Voor h e t indienen der aanvragen geldt geen bepaalde sluitings datum. De t e r m ü n die verloopt tussen de indiening van de a a n vraag en de beslissing daarover zal in h e t algemeen niet langer dan drie m a a n d e n zün. De beursbedragen zullen per geval worden vastgesteld. ZWO draagt slechts bü uitzondering bü in de reiskosten van de bezoeker, a a n gezien ervan wordt uitgegaan d a t de in Nederland te verrichten on derzoekingen ook van belang zün voor de buitenlandse gast of h e t instituut waaraan h ü verbonden is. Nadere inlichtingen: Bureau ZWO, postbus 2138, Den Haag, tel. 070839100 of Informatiecentrum pers en voorlichting (hg 1003) en Bureau Buitenland (tel. 483672).
pretatie van een nieuwe situatie, die een in het n a t u u r r e c h t ver ankerde legitimatie van het privé bezit is.
Geloof Het vooroordeel d a t volgens prof Sperna Weiland nooit a a n de k a n t gezet m a g worden in chris telük geloof en christelüke theo logie is de 'Protestation gegen das wirkliche Elend'. Christelük ge loof is protest, h e t niet schikken in h e t s c h ü n b a a r onvermijdelüke. Een christen leeft in de verwach ting van een nieuwe aarde en nieuwe mensen. Die verwachting m a g niet opgegeven worden, om d a t de m e n s d a n zichzelf opgeeft. De wetenschap die dit vooroordeel opgeeft, is doelloze wetenschap, omdat ze daarmee ook h e t enige kriterlum om kritisch te zün op geeft. W a a r blyven in deze opvatting bübelse begrippen als God, zonde en verlossing, werd gevraagd uit de zaal, die m e t grote a a n d a c h t het betoog h a d gevolgd? Veel weet ik niet v a n Grod, zei prof. Sperna Weiland, m a a r als God voor m e n sen een bevrüdende werkelükheid is, d a n Is h e t goed. Een ander wil ik God echter niet opleggen. De theologie heeft last v a n veel ge heimzinnige woorden, zoals zonde. Wel blüken er r e m m e n te zijn voor protest. Wellicht k u n Je d a n empirisch van zonde spreken. Het feit d a t m e n tegen die rem op kan, geeft a a n d a t er verlossing is. Authentiek is christelük geloof alleen wanneer h e t gestalte krügt in 'Protestation gegen das wirk liche Elend'. HERMAN A M E t I N K Ter herinnering wordt de a a n dacht gevestigd op de laatste drie lezingen van Studium Generale: m a 27/11 prof. dr. P . Thoenes sociologie WO 6/12 prof. mr. W. F. de Gaay F o r t m a n rechtswetenschappen do 14/12 afsluiting, prof. dr. L. W. N a u t a (filosoof R U / G r o ningen) T ü d : 16.30 uur, hg KC07. Stilstand kolleges en praktika n a 16 uur.
PROMOTIES
JAN DE WALE EN DE BLOEOSOIVSLOOP De heer J. Schouten te Hilversum promoveert vandaag (vrijdag) tot doktor in de geneeskunde op h e t proefschrift: ' J o h a n n e s Walaeus, zijn betekenis voor de verbreiding van de leer v a n de bloedsomloop'. Dit proefschrift beschrijft h e t leven van J a n de Wale, J o h a n n e s Walaeus, die in 1604 te Koude kerke werd geboren. Nadat William Harvey in 1628 zün ontdekking betreffende h e t be staan van de bloedsomloop we reldkundig h a d gemaakt werd zün opvatting aanvankelük be streden. Ook Walaeus behoorde tot de tegenstanders, m a a r n a d a t hü d e proeven v a n Pranciscus de Ie Boë Sylvius h a d bügewoond in de Hortus van de Leidse Universi teit op levende honden, werd hü overtuigd van zün ongeluk. Om wereldkundig t e maken d a t h ü t h a n s ook behoorde tot de voor standers van Harvey's circulatie theorie liet Walaeus een van zün leerlingen, de Engelsman Roger Drake, disputeren over stellingen waarin de theorie van Harvey werd beschreven. Nadat Walaeus zelf hierover was aangevallen richtte hü zich in een tweetal brieven tot zün leerling Thomas Bartholinus, in welke brieven h ü a a n de h a n d van proeven nader zün s t a n d p u n t toelichtte. Ook de reakties hierop worden in dit proefschrift nader onderzocht Voorts wordt a a n d a c h t besteed a a n Walaeus als kltnikus. H e t boek besluit m e t een opgave van alle werken waarin de brieven van Walaeus verschenen zün. PERSONALIA: Jacob Schouten, 9 april 1920 te Vlissingen geboren, behaalde in 1948 h e t artsdiploma a a n de Uni versiteit van AÏnsterdam en werd in 1954 in het specialistenregister ingeschreven als Internist. Na o n geveer tien j a a r werkzaam te zün geweest als konsulentinteinist bü de afd. bedrüfsgeneeskunde en geriatrie van de G G GD te Amsterdam werd h ü 1 feb 1972 benoemd als hoofd van de afd. voor klinische geriatrie en reak tivering v a n patiënten m e t h a r t en vaataandoeningen van h e t Al gemeen Ziekenhuis 'Zonnestraal' te Hilversum. STELLINGEN: 9. Veroudering v a n mensen k a n nooit vergeleken worden met ver oudering van proefdieren.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 18 augustus 1972
Ad Valvas | 284 Pagina's