Ad Valvas 1976-1977 - pagina 11

AD VALVAS — 3 SEP TEMBER 1976

11

CIS: dialoog tussen blank en zwart in Z.-Afrika bevorderen PU: "Ukan net so goed sê ons moet van ons blanke vel afstand doen" De commissie internationale sa­ menwerking heeft dan samen met het college van bestuur politiek bakzeil gehaald bij de universi­ teitsraad met het advies de dis­ kussies met groepen en personen van de Potchefstroomse universi­ teit voort te zetten (bijvoorbeeld zou dit, zei men, op projektbasis kunnen gebeuren via een kontakt zoveel mogeiyk tussen vakgeno­ ten), toch vormde dit advies slechts een onderdeel van een gro­ ter geheel, zy het wel een kern­ punt daarin. De diskussies met leden van de Potchefstroomse universiteit wer­ den weliswaar van groot belang geacht, maar gezien in de wijdere kontekst van de bevordering van de algemene dialoog tussen blank en zwart binnen Zuid­Afrika. Nee, men zag geen aanleiding de in 1974 opgezegde overeenkomst met de P U — de P otchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoer Onderwys — opnieuw aan te gaan, maar voor de bevordering van dis­ kussies tussen groepen en per­ sonen binnen de P U zag men, ge­ zien het VU­verslag van de maart­ besprekingen waarop men zich ba­ seerde, voldoende grond. Aan de andere kant zou de VU haar rela­ tie m.et het Christelijk Instituut van Beyers Naudé moeten verster­ ken. Inschakeling van het weten­ schappelijk potentieel van de VU zou het Christelijk Instituut kwa­ litatief op een hoger plan kunnen brengen. De commissie internationale sa­ menwerking was bij haar advise­ ring uitgegaan van de vraag of de VU iets kan c.q. moet doen in of voor Zuid­Afrika. De CIS konklu­ deerde dat de verantwoordelijk­ heid van de VU binnen de samen­ leving ook ten aanzien van Zuid­ Afrika geldt, in weerwil van hen die menen dat de VU haar buiten­ landse aktiviteiten en kontakten moet beperken tot landen die de­ mokratisch zijn en tot groepen die dezelfde opvattingen hebben als in de VU bestaan. De CIS meende dat de VU — met name nu deze betrokken is geraakt in de Zuidafrikaanse problema­ tiek — door het onbenut laten van mogelijkheden tot konstruktieve aktie, onverantwoordelijk zou han­ delen omdat daarmee de beïnvloe­ dingsmogelijkheden welke type­ rend zijn voor het universitair handelen zouden worden afgesne­ den. De CIS vond echter niet dat de verbroken overeenkomst met de PU daarom maar hersteld moest worden, hoewel zij de ver­ antwoordelijkheid tegenover de PU wel duidelijk stelde, al was het dat zij die beslist niet tot de blanke zusteruniversiteit beperkt wilde zien. Tenslotte meende de CIS dat de kontroverses tussen VU en PU over taak en funktie van een christelijke universiteit gezien het resultaat van de maart­gesprekken nu veeleer onderwerp van multi­ lateraal overleg tussen christelijke instellingen behoren te zijn. In vervolg op de resoluties van de Internationale Conferentie van Reformatorische wetenschappers en instellingen voor hoger onder­ wijs, die in september vorig jaar in P otchefstroom werd gehouden, wordt tegen 1978 een konferentie in Grand Rapids voorbereid waar­ op met name de in het gesprek tussen de VU­P U­delegaties naar voren gekomen vragen van geloof en wetenschap en samenleving aan de orde zullen zijn. Opmerkelijk in het CIS­advies was de uitweiding over de ekono­ mische verhoudingen in Zuid­ Afrika, een onderwerp dat welis­ waar konform de agenda voor het VU­PU­gesprek niet in diskussie kwam, maar dat door de CIS voor een eventueel voort te zetten dialoog als belangrijk werd be­ schouwd. De CIS schreef hierover: „Zuid­Afrika is een mikrokosmos

van internationale verhoudingen tussen „eerste" en „derde wereld". Welvaartverschillen in Zuid­Afri­ ka komen overeen met die tussen „eerste" en ,,derde wereld". De Zuidafrikaanse blanke ge­ draagt zich grosso modo in ekono­ misch­politiek opzicht zoals de „eerste wereld"­landen: hij is weinig geneigd mee te werken aan (her) verdeling van welvaart, bv. door verzwaring van belastingen en door uitbreiding van aldus ge­ financierde overheidsvoorzienin­ gen die vooral minder welvaren­ den ten goede komen; hij verwacht dat ekonomische groei de wel­ vaartsverschillen zal verminderen; hij acht een verband aanwezig tussen welvaart enerzijds en pres­ tatie, begaafdheid, etc, anderzijds; hij is weinig geneigd om de „have­ nots" politieke macht gelijk aan die van de „haves" te geven, etc, etc. Hoewel de Zuidafrikaanse ekono­ mie nogal wat grote staatsonder­ nemingen kent en het „arm­ blanke"­probleem van de jaren twintig en dertig is opgelost door overheidsbeleid langs niet­kapita­ listische lijnen, is de basismenta­ liteit van de gemiddelde blanke Zuidafrikaan klassiek kapitalis­ tisch en wordt elke vorm van af­ wijking van c.q. kritiek op het kapitalistisch ekonomisch denken als „marxistisch" afgewezen, ook als deze kritiek overeenkomt met de West­Europese gemiddelde op­ vatting t.a.v. sociaal­ekonomische overheidspolitiek. Typerend voor deze situatie is dat de P rogressieve P artij in Zuid­ Afrika, die veel kritiek op apart­ heid heeft, niet zal meewerken aan de noodzakelijke progressieve belastingverhoging voor blanken, omdat zij haar kiezers vooral vindt onder de rijksten in Zuid­Afrika, terwijl de armste blanke kiezers de Nasionale P artij steunen, van­ wege „apartheid". P rincipiële dis­ kussie over welvaarts (her) verde­ ling en sociaal­ekonomisch over­ heidsbeleid komt in Zuid­Afrika

Vervolg van pag. 10 onvoldoende mate gerealiseerd dat op dergelijke gronden geen over­ heidssancties gerechtvaardigd kun­ nen worden. In feite is men aldus wel zeer op een hellend vlak ge­ komen, met een gevaarlijke ver­ zwakking van juridisch norm­ besef." Het P U­kommentaar: „En dan kom die verbasende opmerking oor Beyers Naudé en die IKG­ delegasie. Ons het hom haarfyn geken voordat u nog van sy be­ staan geweet het en ons sou hom in elk geval nie by daardie kon­ ferensie ontvang het nie omdat hy daar geen bydrae kon lewer nie. En dan die verbasende nl., om ons van gebrek aan oordeel te beskul­ dig omdat ons nie hulle Naudé­ kultus wil aanhang ni^! Dis hier­ die soort houding wat alle ver­ bande vorentoe in gevaar kan stel. Wat ons betref moet hierdie saak beoordeel word teen 'n agtergrond wat die Nederlanders nie kan be­ gryp nie." De VU­delegatie heeft er overi­ gens tijdens de besprekingen voor gepleit dat het gesprek tussen PU­vertegenwoordigers en dr. Beyers Naudé en andere leden van het Cl zal worden voortgezet en zij meende daartoe mogelijk­ heden te hebben ontdekt op de gespreksdag samen met de direk­ teur van het Cl. „De VU heeft zich . . . t.a.v. de persoon en het werk van dr. Beyers Naudé duidelijk verbonden en zal daaraan konse­ kwenties (moeten) verbinden voor wat betreft haar relatie tot de PU," aldus het VU­verslag. De P U reageert na eerst gezegd te hebben dat men zich geen illu­ sies over de P U­houding tegen­ over het Christelijk Instituut en Beyers Naudé moet maken: „Vir die P U bly dit onverklaarbaar dat die Vrije Universiteit sy verhou­ ding met die P otchefstroomse Universiteit ondergeskik stel aan

nog nau\velijks voor, hoewel zij uiterst urgent is. De VU zou terzake een bijdrage kunnen leveren om de keus niet tot kapitalistische en (neo) marx­ istische alternatieven (in een ge­ stereotypeerde vorm) te beper­ ken. Voor deze zaak lijkt aan de PU, maar ook in het Christelijk Instituut belangstelling te be­ staan." Misschien zijn het deze opmerkin­ gen van de CIS geweest die de (rector van de) P otchefstroomse universiteit aan het eind van het kommentaar op het VU­verslag de volgende pittige reaktie uit de pen deden vloeien: „Al is die laaste deel van u geskrif nie vir ons bedoel nie is dit beson­ der insiggewend ten opsigte van u basiese houding teenoor ons in ons politieke opset. Vir u is ons die verdrukker en die swartman die verdrukte; ons die veronregter hy die verontregte; ons die ver­ rykte hy die verarmde deur ons veroorsaak. En dan stel u dit on­ omwonde dat ons hiervan sal moet afsien. U kan net so goed se ons moet van ons blanke vel afstand doen want dit is vir ons net so onmoontlik as die dinge wat u van ons eis." Volgens afspraak had de P U het verslag van de VU­delegatie voor kommentaar ontvangen voordat het definitief werd vastgesteld en gepubliceerd. Het CIS­advies was echter al eerder klaar dan het PU­kommentaar was ontvangen en werd — hoewel dat niet nodig was — eveneens naar P otchef­ stroom gestuurd, dat aan het kom­ mentaar op het VU­verslag ook een paar zinnen over het CIS­ advies vastplakte. (J.v.d.V.)

sy verhouding met 'n inrigting van buite­universitêre aard soos die Cl. Vir ons is dit insiggewend omdat ons nooit kon dink dat dit so laat geword het in die verhou­ ding VU en P U nie." In haar reaktie op het P U­kom­ mentaar schreef de VU­delegatie in haar notitie aan de Universi­ teitsraad (en later in deze bewoor­ dingen aan de P U): „De opmer­ kingen over het Christelijk Insti­ tuut en dr. Beyers Naudé in ver­ band met de toepassing van staats­ veiligheidswetgeving en in ver­ band met de relatie tussen de VU en dr. Beyers Naudé blijven voor de VU­delegatie onaanvaardbaar; ze zijn opnieuw teleurstellend en bijzonder verontrustend. In de be­ sprekingen heeft de P U­delegatie geen enkele verdediging van de geagendeerde paragrafen van het Le Grange­rapport gegeven, ook niet in juridisch opzicht. De be­ zwaren tegen het Christelijk In­ stituut en dr. Beyers Naudé die de P U­delegatie naar voren bracht in de besprekingen, rechtvaardi­ gen in geen enkel opzicht toepas­ sing van staatsveiligheidswetge­ ving en hadden in de besprekin­ gen ook niet de pretentie om dat te doen. De desbetreffende opmer­ kingen in het kommentaar van de P U­rector versterken de VU­ delegatie te meer in haar oordeel; „een gevaarlijke verzwakking van juridisch normbesef"." Over het beleid van de PU merkt het VU­verslag op, dat de uni­ versiteitsraad ervan heeft beslo­ ten dat niet­blanke studenten voor „nagraadse studies" (na bacca­ laureaat vgl. kandidaatsexamen) in beginsel welkom zijn aan de PU voor elke studierichting, ook als zo'n studierichting op dat ni­ veau aan een Bantoe­universiteit aanwezig is. Voor toelating is echter toestem­ ming van de minister voor Bantoe­ onderwijs nodig, maar deze wordt tot nu toe krachtens de geldende wetgeving meestal geweigerd. De

Op 3 april 1973 pleit de voor­ zitter van de commissie bui­ tenland, prof. dr. D. C. Mul­ der (theoloog), voor verbre­ king, c.q, opschorting van het uitwisselingsverdrag. De UR • In mei 1958 resulteren de gaat daarin niet mee: de PU kontakten tussen de VU en zal de aan de VU levende de Universiteit van Potchef­ bezwaren te horen krijgen. stroom in een uitwisselings­ Meer niet. Niemand verde­ verdrag: periodiek worden digt het apartheidsbeleid. docenten geruild, die resp. • Najaar 1973: dr. Setiloane aan VU" en PU een paar (Südafrika­Mission in Zurich) maanden kollege zullen ge­ bezoekt de VU om buiten­ ven. Bedoeling (Afrikaanse landse steun voor de Bots­ tekst): „Wedersyds akade­ wana­campus in Zuidelijk miese bevrugting ­)­ zuster­ Afrika te krügen. HQ zegt univ." en „Om kulturele ban­ niet te willen meewerken aan de van die twee verwante de opbouw van kontakten lande hegter te bind". tussen VU en de (multira­ • Na 1960 echter blijkt de ciale) Universiteit van Bots­ rassendiskriminatie voor de wana, L esotho en Swaziland VU een steeds minder ge­ zolang het VU­PU­Verdrag be­ makkelijk met de christelijke staat. Februari 1974: de uni­ beginselen te rijmen zaak. In versiteitsraad geeft de UBL S 1965 krijgt ds. Martin L uther prioriteit in het veld van sa­ menwerking met universitei­ King een ere­doctoraat, maar ten in de ontwikkelingslan­ King is Amerikaan... In juni den. 1969 spreekt de wetenschap­ pelijke staf van de subfakul­ • Maart 1974: begin van een teit psychologie uit: het uit­ schriftelijke dialoog over de wisselingsverdrag moet zo apartheidspolitiek tussen VU worden gewijzigd dat het de en PU. Niet dat resultaat dat zwarte bevolking in Zuid­ men hoopt of wenst. Oktober Afrika, die geen toegang tot 1974: de in september nieuw­ de PU heeft, vooral van voor­ gekozen UB besluit met 18 deel is, anders moet het wor­ stenunen vóór tot verbreking den opgezegd. Op 4 december van het uitwisselingsverdrag. 1970 besluit de senaat de be­ Dertien andere UR­leden zien trekkingen met Zuid­Afrika liever eerst een VU­delegatie te blijven onderhouden. naar de PU toegaan, wat de • In 1972 verleent de VU een PU heeft geopperd, maar dat gaat dus niet door. ere­doctoraat aan ds. C. F. Beyers Naudé, direkteur van • De VU­PU­relatie of wat het zich tegen de apartheid daarvan over is houdt de ge­ opstellende Christelijk Insti­ moederen opnieuw bezig in tuut in Zuid­Afrika, dat al verband met het al dan niet jaren financieel door de VU deelnemen aan de Internatio­ wordt gesteund. De twijfel nale Konferentie van Gere­ over het officiële kontakt formeerde instellingen en we­ met de PU groeit. De univer­ tenschappers die in septem­ siteitsraad ontvangt brieven ber 1975 in Potchefstroom van de werkgroep Kairos, de wordt gehouden. De VU be­ Studenteraad VU en de Ver­ sluit er tenslotte een groep eniging voor Neerlandici: naar toe te sturen, maar d>e men kan eigenlijk niet te­ wordt geweigerd na het VU­ gelijkertijd Beyers Naudé een besluit dr. Beyers Naudé er eredoctoraat verlenen én in tevens in op te nemen (zie een officiële relatie met fer­ eld'ers op deze pagina). Op vente voorstanders van de initiatief van de PU (rector apartheid staan. Bingle) vindt vervolgens in • De universiteitsraad dis­ maart 1976 het VU­PU­ge­ kussieert over de kwestie. sprek plaats...

VU-PU-historie in H kort

universiteitsraad van de P U vindt dat die wetgeving moet worden gewijzigd, aldus het VU­verslag, maar de P U wil niet bijdragen tot afroming van de Bantoe­universi­ teiten. Momenteel staan er, aldus het VU­ verslag, nog maar een paar niet­ blanke studenten aan de P U in­ geschreven, die bovendien niet op de campus wonen. Maar het P U­kommentaar zegt hierop: „Ons het nie beweer dat ons probeer om die wetgeving ge­ wysig te kry nie; ons het gepleit vir 'n soepeler toepassing daarvan. Ons het ook nie beweer dat ons in hierdie verband aksie by die regering neem nie." In een algemene opmerking aan het slot schrijft de P U: „Die P U wil niks anders as 'n Christelike universiteit wees wat in die eerste plek in diens van die Afrikaner staan, al is hy bereid om nagraadse swart studente in te skryf Dit bots nie met afson­ derlike ontwikkeling nie — in­ teendeel, dit bewys reeds die won­ derlike soepelheid daarvan vir diegene wat begrip daarvoor het, begrip wat verder as die intellek loop en ook die denke van die hart insluit." Tijdens het VU­PU­gesprek werd niet gesproken over de „grote apartheid" (de territoriaal­sepera­ tieve aanpak door de Zuidafri­ kaanse regering of wel het „thuis­ landenbeleid"), die onder meer werd veroordeeld door de Ver­ enigde Naties. Wel werd gedis­ kussieerd over de rassendiskrimi­ natie in de stedelijke gebieden. Het VU­verslag zegt daarover: „De leden van de P U­delegatie zijn . . . naar de indruk van de VU­ delegatie van oordeel dat: diskri­ minatie op basis van ras moet verdwijnen; de desbetreffende wet­ geving gewijzigd moet worden; aan niet­blanken politieke rechten zullen moeten worden verleend; voor de huidige blanke dominan­

tie echter geen andere, nieuwe do­ minantie in de plaats moet komen; derhalve een samenleving van be­ volkingsgroepen nagestreefd moet worden waarin de differentiatie niet op rasbasis berust maar op verschillen in kuituur (bv. taal) en waarin individuen zelf kunnen bepalen tot welke groepering zij willen behoren." Het P U­kommentaar luidt: „On­ derstreep: naar die indruk van die VU­delegatie". Over de naar het oordeel van de VU­delegatie als een schoolvoor­ beeld van rassendiskriminatie te beschouwen Zuidafrikaanse wet die zgn. gemengde huwelijken verbiedt werd ook gesproken. Vol­ gens de VU­delegatie zal de in­ trekking yan deze wet — „een der oudste en meest fundamentele" — vergaande kcmsekwemties hebben voor de overige diskriminatie­ wetgeving am Zuid­Afrika. De VU­delegatie achtte de wet bovendien in strijd met het prin­ cipe van de „souvereiniteit in eigen kring". Volgens het VU­verslag verwees de P U­delegatie met instemming naar een uitspraak van de Synode van de Gereformeerde Kerken in Zuid­Afrilfa van begin dit jaar. Een uitspraak die — voorbereid door P U­docenten — de wetgeving op dit punt verwierp wegens strijd met de bijbelse beginselen. Potchefstroom leverde de volgen­ de reaktie: „Ons is nie bewus van sodanige afwykinge van ons standpunt soos hier sprake van is nie. Dit kom ons voor asof die UV­delegasie nou nog nie die dieper grond van afsonderlike ontwikkeling gevat het nie. Daar­ om kan hulle sulke uitsprake oor die wet teen gemengde huwelike maak... Die wet teen gemengde huwelike. word oorbeklemtoon en verhef tot „meest fundamentele" apartheidswet. Al sou dit verval sal dit afsonderlike ontwikkeling nog niks maak nie." (J.v.d.V.)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen