Jaarboek 1983-1984 - pagina 66

met centralieit te zijn geassocieerd. In de derde laag tenslotte wordt een samenhang tussen centraliteit en de organisatie- en de produkt-identificatie gesuggereerd (deze samenhangen zijn geïndiceerd door de onderlijningen in figuur 1). 5. Slot Samengevat kan worden gezegd dat de centraliteit van werken inderdaad die samenhang blijkt te vertonen met het waarden- en attitudenpatroon, kenmerkend voor het protestantse arbeidsethos. Plichtsgetrouwheid en verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij, een expressieve in plaats van instrumentele werkbeleving en een identificatie met de organisatie en het geleverde produkt; het beeld van de toegewijde, constructieve en zich in zijn werk ontplooiende mens, die harder werkt, meer uren maakt en meer tevredenheid in zijn of haar werk beleeft. De gegevens bieden echter ruimte voor twee extra suggesties. Ten eerste willen we concluderen dat er toch enige twijfel rijst aan de geldigheid - althans voor de huidige tijd - van de Weberiaanse theorie omtrent het protestantse arbeidsethos. Ten eerste is opvallend de afwezigheid van enige relatie tussen centraliteit van werken en religieuze opvoeding of kerkelijke binding. Ten tweede laat de vergelijking tussen de landen een sterk negatieve samenhang zien tussen werk-centraliteit en de mate van protestantisme (zie figuur 2). Deze gegevens lijken te suggereren dat de protestantse werkethiek inmiddels geheel is geseculariseerd, en dat de Weberiaanse theorie niet meer opgaat voor de huidige en de meer mondiale ontwikkelingen. Ten tweede het volgende: het beeld van de harde plichtsgetrouwe werker die in de samenvatting werd geschetst wordt met name aangetroffen in de (vaak méér dan) full time, normale banen, die zich bovendien kunnen verheugen in een hoger 'quality of work'-gehalte. Indien er in dezen van een causale relatie sprake zou zijn - en dit lijkt een geenszins irreële veronderstelling - dan zou zowel de te verwachten structurele teruggang in het aantal beschikbare full time banen als het verlies van taken die een grote mate van menselijke vrijheid en autonomie toestaan (ten gevolge van de zogenaamde mens-onvriendelijke automatisering) tot gevolg kunnen hebben dat dit arbeidsethos en centraliteit van werken aan belangrijkheid inboeten. Een volgende observatie versterkt nog de voorgaande conclusie. De genoemde combinatie van werkcentraliteit en positief arbeidsethos wordt vooral aangetroffen bij de oudere, mannelijke werknemer. Ook de toename van het aantal vrouwen in het arbeidsproces aan de ene kant en - aannemende dat de relatie met leeftijd geen ontwikkelingspsychologisch maar een generatieverschijnsel is - het plaats maken voor een volgende generatie in het algemeen zou tot een dergelijke teruggang van het bewuste arbeidsethos aanleiding geven. Overigens werd dit ook reeds gesuggereerd door de internationale vergelijking, waarin naar voren kwam dat de centraliteit van werken het laagst bleek te zijn in die landen die een langere historie van industrialisatie achter zich hebben. Er zijn derhalve duidelijk tekenen die er op wijzen dat het protestantse arbeidsethos 64

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen