1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 134

126 daarmede is nog niet alles gezegd. In de bouw van steden en huizen, in de aanleg van wegen, in de wijze van vergaderen, in het gezinsleven, in het verenigingsleven, in de ontspanning en zelfs in de kunst treft men sporen aan van de rationalisatie en van de tijdsefficiëncy. W i e zich van tijd en tijd aan de dwangorde der'cultuur voor tijd en rationaliteit ksm onttrekken, en daartoe ook nog de spankracht op kan brengen, mag zich gelukkig prijzen. W a n t de vertheoretisering van het leven maakt bij consequente toepassing de oorspronkelijkheid overbodig en de tijdjacht laat er geen ruimte meer voor over. Beide staan ze de vrijheid van de mens in vorming en keuze in de weg. Ik vermeldde ^htereenvolgens de nivellering der individualiteit, het integratiemotief, de opvoering van het tempo en de rationalisatie. Men zou kunnen denken, dat zij de feitelijke situatie in de moderne techniek beschrijven. Dat zou erg eenzijdig zijn en dus onwaar, want er valt heel wat meer te constateren. Het ging mij echter niet om een feitelijke beschrijving der zinvolle techniek, het ging er mij om uit de feiten het zinstorend richtingseffect van de moderne techniek en van haar invloed op de cultuur op te sporen. En als beschrijving van dit richtingseffect, van de neiging der geschiedenis in onze dagen is zij m.i. wel naar de waarheid en is het resultaat van het onderzoek bovendien zelfs van meer betekenis. W a t de jïendenz is der geschiedenis, is immers de belangrijke vraag, die ons bezighoudt? Er is een tweede aanleiding tot misverstand. W e l lagen in het complex, dat de moderne techniek opleverde, de kiemen verscholen, van de nivellering, de integratie, de rationalisatie en de tempoverhoging, sterker nog, wel gaf de moderne techniek aanleiding te over voor de gegeven ontwikkeling, maar daarbij mag niet uit het oog verloren worden, dat het de mens was, die deze mogelijkheden ontsloot, dat in laatste instantie zijn motieven de weg traceerden, zijn hand de ontwikkeling bestuurde. Ik heb daar reeds uitdrukkelijk op gewezen. En het ging deze moderne mens om de macht, om de concentratie van macht, om de verwerkelijking van zijn zelfstandigheidsverklaring, om zijn volstrekte souvereinifeit en vrijheid. De techniek was zijn vervoermiddel. Een uitermate geschikt vervoermiddel, inderdaad, maar het moet bestuurd worden. En de uitkomst? Zij is in hoofdzaak als volgt te ver-i^taan. De mens in de moderne samenleving staat onder invloed van twee enorme krachten. Enerzijds staat zijn persoonlijkheid, zijn individualiteit, onder permanente druk en betekent meegeven, neutralisering der persoonlijkheid; anderzijds is daar de zuigkracht van de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen