1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 135

127 collectiviteit, die hem op wil nemen, volstrekt wil binden, maar dat slechts in geneutraliseerde, gelijkgeschakelde, staat. Ziedaar de twee krachten, die in onze samenleving massavormend werken. Er is, B e r g s o n heeft daarover schone dingen gezegd, in de mens altijd de spanning aanwezig tussen het zich laten gaan, het zich laten meedrijven, en de inspanning om zich te ontworstelen aan de stroom om vrij en zichzelf te zijn, om tot de persoonlijke daad te geraken. Het nieuwe in onze toestand is, dat de moderne cultuur de eigenschappen bezit om het laatste te belemmeren en het eerste te bevorderen. Het probleem van de vrije tijd geeft daarvan de toelichting. W a n t de massamens beschikt over vrije tijd, meer dan zijn voorvaderen. En wat doet hij er mee? Hij laat er iefs mee doen. De van zijn verantwoordelijkheid beroofde en gehjkgeschakelde, afglijdende, menr. die gewend is door het gerationaliseerde leven te jagen, kan zij.» vrije tijd slechts laten vullen. (Ik generaliseer weer; 't gaat mij im.mers om de tendenz van onze cultuur). Daaraan zijn drie voorwaarden verbonden: geen onderbreking, instandhouding van het temoo en, waar de eigen inspanning uitgesloten is, een surrogaat van individualiteit. Dit surrogaat moet uiteraard niet spiritueel, maar sensationeel zijn, niet actief doorleefd, maar passief meegemaakt worden, niet individueel, maar massaal genoten worden. ,,Es friert sie wenn sie nicht zu Tausenden sind", zegt N i e t z s c h e . Typen van deze ma^sa-ontspanningsoorden zijn het stadion en de bioscoop, typen van de surrogaatsensatie zijn de bokswedstrijd, de moord en de echtbreuk op het witte doek, de zesdaagse, het gokken, de uitslag van de voetbalwedstrijd. (Distancieer U daarvan niet met souvereine minachting. Wij zijn allen min of meer in de greep van de moderne ,,cultuur"). Deze geestelijke verdovingsmiddelen moet de maatschappij opdienen en ze doet dat inderdaad voortreffelijk. Zij geeft een verbijsterende keuze aan de lopende band. Het gevaar zit in de pauzes. W a n t daar komt de mens zelf weer aan de beurt en als hij ergens geen raad mee weet. dan is het met de leegte. De roes mag niet onderbroken worden. Men beijvert zich intussen naarstig om het apparaat draaiende te houden. De massamens neemt zich zelf echter volkomen ernstig. Hij is op het toneel verschenen en werst zich er te laten gelden. O r t e g a zegt daarvan o.a.: ,,Er is een soort mens naar voren gekomen, die geen redenen wenst op te geven en er zich evenmin om bekommert of hij gelijk heeft, maar die zich heel eenvoudig vastbesloten toont zijn meningen aan allen op te leggen". En daar de massamens z'Vhzelf ernstig neemt, biedt de ontspanning alleen geen voldoende surrogaat. Hij wenst ook surrogaat-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen