1959 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 42

26

A. C. DROGENDIJK

liggen samengebundeld, n.l. het irrationalisme en het subjectivisme. Zonder van deze systemen iets af te weten of te begrijpen, zal men tevergeefs trachten te peilen wat er in het existentialisme steekt. Zoals bekend heeft eeuwenlang het rationalisme zijn triumfen gevierd. Reeds bij de Grieken, inzonderheid bij P a r m e n i d e s, treffen wij deze richting aan, terwijl ze in de zeventiende en achttiende eeuw met het optreden van D e s c a r t e s , S p i n o z a , L e i b n i z en W o l f een geweldige opgang beleefde. Deze richting beschouwt de rede als de enige, in ieder geval als de voornaamste kenbron der waarheid. Het rationalisme acht het mogelijk met de rede een allesomvattende levens- en wereldbeschouwing op te bouwen. Het meent met behulp van het discursieve denken alle wereldraadselen te kunnen oplossen. Volgens de aanhangers van dit stelsel is de menselijke rede in staat het absolute te kennen; alles in hemel en op aarde is redelijk af te leiden door het denken, verklaren en begrijpen. De ratio is het instrument om de wereld te beheersen en de formele logica de enige onfeilbare methode van onderzoek. Dank zij de autonomie van de rede kan men met behulp van het mathematische denken alle problemen der werkelijkheid oplossen. Wil men de waarheid leren kennen, dan is uitsluitend van belang een wetenschappelijke analyse van de verschijnselen en feiten om ons heen. Want slechts door de wetenschap kan men de realiteit leren kennen en alleen langs de weg van de ledenering kan men de waarheid vinden. Alle kennis vindt haar oorsprong in het verstand, dat onafhankelijk van de ervaring, tot de algemeen geldige oordelen kan komen en buiten de zuivere rede is er geen wijsheid denkbaar. Ziedaar het rationalisme in een nutshell weergegeven. Als reactie op deze verabsolutering van de wetenschap is nu ontstaan het irrationalisme, hetwelk zoals wij zullen zien, in een ander uiterste is vervallen lo). Bij deze richting n.l. beschouwt men de ratio niet meer als de voornaamste kenbron der waarheid en acht men het uitgesloten met behulp van het denken een sluitend wereldbeeld te kunnen opbouwen. Het irrationalisme vindt de rede slechts een speciale functie van het menselijk denken en is van mening, dat naast de ratio andere factoren werkzaam zijn om onze levens- en wereldbeschouwing te vormen. Als zodanig noemen zij: het gevoel, de wil, de intuïtie, het instinct of de natuurlijke driften. Verheerlijkt het rationalisme alles wat redelijk is, wat logisch is, wat door het verstand te verklaren valt, het irrationalisme verheerlijkt alles wat onredelijk is of tegen de rede ingaat of buiten de rede omgaat, het instinctieve, het intuïtieve, het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen