De Vrije Universiteit na Kuyper - pagina 411

22. Terugblik en perspectief

De halve eeuw 'geestesgeschiedenis' van 1905 tot 1955 begon niet

exact met het jaar 1905 en eindigde ook niet precies met het jaar

1955. De term 'tijdstroming' geeft, als middel om een periodisering

in de geestesgeschiedenis aan te brengen, ook geen scherpe schei-

ding. De tijdstroming van het irrationahsme werd met het expressio-

nisme van Vincent van Gogh al in de vorige eeuw aangekondigd. In

de kunsten en wetenschappen brak die nieuwe tijdstroming al

omstreeks 1905 baan. Ze ging beslag leggen op de geesten in de

Grote Oorlog van 1914-1918, maar pas na de Tweede Wereldoorlog

bleek haar invloed binnen de VU en de gereformeerde wereld.

Men zou de geschiedenis van 1918 tot 1955 bij de VU kunnen

opvatten als een bestrijding van het irrationahsme, bijvoorbeeld

door de invoering van de term 'wetsidee'. Een duidelijker

karakteristiek van die periode ontstaat echter als men let op het

vasthouden aan het Pro-Rege-motief van A. Kuyper en het

handhaven van de 'verzuihng'. Die zo gekarakteriseerde periode

onderging omstreeks 1955 een beduidende verandering door allerlei

in- en externe oorzaken.

De interne strijd in die halve eeuw werd vooral van theologische

zijde gezien als één tussen objectivisme en subjectivisme. Ik denk

daarbij als voorbeeld aan het vasthouden door Greydanus en

Schilder aan de 'objectieve' tekst van de kerkenorde. Grosheide

vatte de kerkenorde zeer subjectief op. Hij had nog een gesprek

met Schilder, vlak voor de schorsing van de laatste, waarin

Grosheide de kerkenorde 'een stel losse besluiten van vroegere

synodes' noemde, 'waaraan geen enkele synode was gebonden.'

Maar Grosheide hield tegelijk aan de objectiviteit van de bijbeltekst

vast, in tegenstelling tot iemand als Geelkerken.

Samenvattend wil ik zelf de periode 1905 tot 1955 vooral

opvatten als een tijd waarin om de erfenis van A. Kuyper werd

gestreden. Omstreeks 1955 is die erfenis verdeeld en maakt men

zich niet langer druk over de erflater.

Kuypers betekenis wordt dan iets voor historisch onderzoek,

zonder grote emotionele band met het heden.

Die erfenis werd gekenmerkt door het Pro-Rege-motief. Daarin

werd de antithese-gedachte vooral maatschappelijk gehandhaafd

door het afzonderüjk optrekken van de 'mannen-broeders'.

405

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen