Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 23

naar christelijk onderwijs een kleine schare van volgelingen inspireren, het lukte hem

niet een hele massa in gang te zetten, zoals Kuyper wel zou doen.

Kuyper bezat twee eigenschappen die Groen miste. Hij was ten eerste een begena-

digd organisator, en ten tweede een geboren agitator. Hij zag het doel en koos met grote

trefzekerheid zijn middelen. Om zich een tribune te verschaffen nam hij in 1870 het

weekblad De Heraut over, en twee jaar later begon hij een eigen dagblad. De Standaard^

met vijfduizend geabonneerden. In 1878 was hij de ziel van de beweging achter het gro-

te volkspetitionnement, dat het goed recht van christelijk onderwijs verdedigde. Een

jaar later zette hij de antirevolutionaire stroming van zijn in 1876 overleden voorganger

om in een politieke partij, de eerste die in georganiseerde vorm in Nederland tot stand

kwam. Het partijprogram had hij uit de aard der zaak zelf geschreven. Het kerkelijk

vraagstuk heeft hij het laatst aangevat. Dat leidde tot de doleantie van 1886, maar die zal

later in dit hoofdstuk haar beurt krijgen.

EEN CHRISTELIJKE UNIVERSITEIT

Bij dit alles echter hoorde ook een universiteit. Die zou vanzelfsprekend goed gerefor-

meerde theologen moeten opleiden, maar het ging om meer. Een theologisch seminarie

was niet genoeg, het moest een volledige universiteit zijn. Kuyper sprak het al uit in De

Heraut, in een van de eerste door hem geredigeerde nummers: 'zal het christendom een

zuurdeeg in ons volksleven zijn, dan moet ook de rechter, ook de geneesheer, ook de

staatsman, ook de letterkundige, ook de wijsgeer, den inhoud zijner wetenschap door het

licht van den Christus laten beschijnen'.' In dat citaat komt het dubbele motief voor uni-

versiteitsstichting reeds tot uitdrukking. Ten eerste moest het gewenste hoger onderwijs

een ander karakter dragen dan dat van de rijksinstellingen. Wetenschap door het licht

van de Christus beschenen, dus christelijke en geen ongelovige wetenschap, om staat en

maatschappij voor de Christus te winnen. Ten tweede was er een nieuw kader nodig van

mannen - laat het eens en voorlopig voor het laatst gezegd zijn dat niemand toen aan

vrouwen dacht - die op alle levensterreinen leiding konden geven aan de christenstrij-

ders, die de wereld opeisten in naam van het evangelie.

Die aanhaling uit 1870 laat het grote belang van zo'n christelijke universiteit duidelijk

uitkomen. Ze zou in Kuypers ogen meer betekenen dan al zijn overige scheppingen. Bij

het lustrum van 1905 drukte een geestdriftig oud-leerling het uit als volgt: 'Neem uit het

leven van onzen grooten Kuyper weg de Vrije Universiteit, dan houdt ge nog genoeg

over in dat rijke leven, waarom onze God zal gedankt worden en 't gansche vaderland aan

hem verplicht is, maar ik ben zeker van uw instemming, als ik zeg, dat gij dan toch het

hart er uit wegneemt.''" Deze vu-pupil, dr. P.J. Wijmenga, sprak slechts na wat Kuyper

zelf herhaaldelijk had verklaard. De Vrije Universiteit moest gezien worden 'als het

middelpunt en het hoofdwerk van zijn levensarbeid'." Daar werden de ideeën gevormd,

en de mensen die ze konden uitdragen.

ALLEEN OP WEG 1880-1905 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen