Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 356

tijd beginnen we weer te begrijpen, zei Verkuyl in 1983, 'dat de mensen die de verant-

woordelijkheid op politiek en maatschappelijk gebied moeten dragen, veel meer leiding

en ruggesteun van de kerk nodig hebben'.^ Dat op zichzelf al was een typisch modern ge-

reformeerde gedachte. Klassiek gereformeerden plachten uit te gaan van de soeverei-

niteit in eigen kring. Ze lieten dus de politiek over aan de Anti-Revolutionaire Partij, de

Vrije Universiteit aan de Vereniging, en de maatschappij aan het Christelijk Nationaal

Vakverbond. Modern gereformeerden accepteerden die terreinafbakening niet. Onder

hun aandrang gingen synodes stelling nemen in de politieke actualiteit, die toentertijd

beheerst werd door het vraagstuk van de kernbewapening. Dat was niet de manier om

het Koninkrijk Gods naderbij te brengen. Massavernietigingswapens, verklaarde de

synode van Zwolle, 'zijn in strijd met Gods heil voor deze wereld, en dus uit den boze'."»

Zolang oorlog en vrede de politieke agenda bepaalden konden de modernen met hun

strijd tegen de kernwapens het initiatief behouden. Toen dat debat begon te luwen was

ook hun invloed over het hoogtepunt heen. Binnen de kerken en ook binnen de Vrije

Universiteit kwam ruimte voor een andere wijze van geloven. Ze was minder activistisch

dan het klassieke en het moderne gereformeerde geloof, ze liet zich iets minder leiden

door het argumenterende verstand, en toonde zich iets meer gevoelig voor wijding en

atmosfeer. De culturele antropoloog J. Tennekes, van huis uit hervormd, heeft deze

nieuwe wijze van geloven met wervende sympathie beschreven in zijn geestelijk testa-

ment, De bierkaai en de bron. De modern gereformeerde richting was nog verenigbaar

met orthodoxe geloofsinhouden. We hebben dat reeds gezien bij de medicus J.P. Kui-

per, en het beste voorbeeld is natuurlijk Verkuyl, die voor zichzelf tussen politieke pro-

gressiviteit en klassiek-calvinistisch belijden een harmonie had gevonden die aan Buskes

herinnert. Tennekes is daar niet meer op uit, en noemt zich vrijzinnig. Hij heeft veel

waardering voor zijn orthodoxe medechristenen, maar kan niet geloven zoals zij. 'Als er

de laatste decennia geen inspirerende progressieve varianten van christendom waren

ontwikkeld, zou ik het geloof reeds lang geleden hebben moeten opgeven.'5

Vrijzinnigheid is geen geloof van zekerheden. Tennekes kan niet meer terecht bij de

orthodoxie, maar evenmin bij Kuitert, die er in Zeker Weten (1994) op uit is precies te-

gen elkaar af te grenzen wat van de traditie wel of niet houdbaar is.* Met zo'n mentaliteit

van hom of kuit is het geloofsleven niet gediend. Daarvoor kent geloof te veel ambivalen-

ties, te veel tegenstrijdigheden, te veel verrassende ervaringen met die gewraakte tradi-

tie. Het liefst wil Tennekes alle lijnen openhouden, naar rechts en naar links. Hij kiest

niet graag tussen ja en nee. 'Niet echt gebeurd, maar wel waar,' zeggen vele vrijzinnigen

over de bijbelverhalen. Tennekes kan het hen niet nazeggen. Laat het waar zijn dat die

verhalen geen wetenschappelijk betrouwbare informatie bieden, dan nog kunnen wij,

moderne mensen, niet zomaar beslissen wat wel of niet echt gebeurd kan zijn.' Geloven

is zeker weten, zeggen de Heidelberger catechismus en Kuitert elk op hun manier. Dat is

niet het geloof van Bierkaai en Bron. 'Christen zijn,' schrijft Tennekes, 'betekent voor

mij het voortzetten van dat deel van de christelijke traditie waar ik wat mee kan, in het be-

352 EEN HOEKSTEEN IN HET VERZUILD BESTEL

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen