Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 189

en onafhankelijkheid zouden geen gevaar lopen, 'indien wij blijk zouden geven de taak te

verstaan, die uit het tijdelijke gemeenschappelijke lot voortvloeide'. We mochten dus

hoop koesteren voor de toekomst. 'Maar dan zal men de voorwaarde die gesteld werd

ook royaal moeten nakomen.'^9 Vanuit een dergelijke geestesgesteldheid is het verklaar-

baar dat in november 1940 alle personeelsleden de zogenaamde ariërverklaring tekenden

om te betuigen dat zij niet van joodse afstamming waren.39'

Colijn heeft die opvatting niet gehandhaafd. Wellicht is hij aanvankelijk mede beïn-

vloed door H.H. Kuyper, met wie hij reeds op 16 mei 1940 heeft overlegd.39^ Die was

van oordeel dat volgens internationaal recht het Duitse bestuur moest worden aange-

merkt als de wettige overheid.393 In die geest is hij ook de gehele oorlog door in zijn

weekblad De Heraut blijven schrijven. Veel invloed heeft hij er in vu-kringen niet mee

gewonnen, al bleef men de persoon van Kuyper ontzien. De senaat betuigde hem zelfs

zijn medeleven394^ toen Kuypers zoon Elisa Willem in 1944 sneuvelde aan het oostfront

als oorlogsverslaggever bij de Waffen-ss. Hij werd oud, schreef Waterink na het overlij-

den van zijn oudste collega, en al bleef hij helder van hoofd, hij kon niet meer de omscha-

keling meemaken die zich bij anderen in korte tijd voltrok.395 Slechts een enkeling kon

zich niet altijd losmaken van een strikt formele beoordeling. Toen in september 1944

wapens werden gevonden in de Keizersgrachtkerk, had Goslinga er nog altijd geen goed

woord voor over.396 'Is het waar, dan keur ik het zonder voorbehoud af.'

Eén hoogleraar heeft tegenover de bezetters een welwillende houding aangenomen.

Dat was de andere historicus van de Vrije Universiteit, A.A. van Schelven.397 Al in juni

1940 stelde hij zijn jongste promovendus Smitskamp voor, een recensie-exemplaar van

diens dissertatie over Groen van Prinsterer als historicus te zenden naar de redactie van

het nationaal-socialistische weekblad De Waag. Hoofdredacteur T. Goedewaagen had

daar namelijk om gevraagd.398 Blijkbaar bewoog Van Schelven zich toen al in andere

kringen dan de meeste van zijn collega's. Drie maanden later maakte hij dat extra duide-

lijk, door toe te treden tot het Nationaal Front, een fascistisch splinterpartijtje. Dat ver-

oorzaakte in den lande zo veel onrust, dat directeuren er niet aan voorbij konden gaan.

Ze stelden Van Schelven voor de keus: bedanken voor de partij, of ontslag nemen als

hoogleraar. Van Schelven wilde eigenlijk geen van beide, maar bezweek ten slotte voor

de druk. In januari 1941 bedankte hij voor het Nationaal Front.

Zijn politieke sympathieën veranderden niet. Hij heeft nooit willen aanvaarden dat ze

niet strookten met zijn christelijke levensovertuiging. Zijn vriend V.H. Rutgers zag in

hem ondanks alles een man, die 'krachtens zijn beginsel bij ons behoort en die ook door

zijn publicaties de universiteit tot eer strekt'.399 Dat bleef onverminderd waar. In 1943

verscheen het eerste deel van zijn lang verwachte monografie Het calvinisme gedurende

zijn bloeitijd. Het tweede deel kwam uit in 1951, en het derde, fragmentarische, is na zijn

dood uitgegeven in 1965. Iets dergelijks bestond nog niet: een overzichtswerk over de

politieke, sociale en culturele betekenis van het calvinisme in de zestiende en zeventien-

de eeuw.4 Naar thema en behandeling paste het uitstekend in het onderzoeksprogram

CHRISTELI|KE WETENSCHAP 1926-1955 185

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen