In de Donaulanden.

Hce te oordeelen over het Calvinisme in Hongarije? II.

XVI.

Wie dan ook meent, dat hij de theologische richtingen, welke in ons • land zich scherp afteekenen, in Hongarije en de omringende landen kan terugvinden, tast mis.

Daarom kumren wij ook niet instemmen met wat Ds van Hoogenhuijze in „De Nederlander" van 31 October j.l. naar aanleiding van samenkomsten, welke hij in Boedapest en Debreczin heeft bijgewoond, schrijft: '

Het is van belang met d& Hongaarsche kerken eens in nadere aanraking te fcomen, dan ziet men daj; het wel iets anders is dan. men zicli hier in Holland denkt. Men doet het wel voorkomen alsof do gerefoaineerde kerk in Hongarije de gelijke is van de Gereformeerde Kcrlien in Nederland. Dr Kuyper en in navolging van hem vele latere Gerelormeerden hebben die gedachte, door het contact dat zij met Hongarije hebben gezocht en gekregen, ingang doen vinden.

Do Gereformeerde kerk in Hongarije echter is meer te vergelijken met onze Hervormde kerk. Daar zijn zoowel als in onze kerk confessioneelen, ethischen en modernen.

De Hongaarsche modei'nen zijn echter niet zoo radicaal als bij cos. Zij zijn meer conservatief, nationaal, chauvinistisch, zij hechten aan de traditie, aan het Protestantisme van do Hervorming, al gaan hun eigen gedachten dan ook meer in critische richting. En nu vraagt men in de Gereformeerde kerk in Hongarije niet zoozeer naar de belijdenis, naar de dogma's die iemand heeft, dan wel of hij een eerlijk man is. En zoo werken allen broederhjls samen tot den opbouw der kerk.

De Gezangenkwestie is in de Gereformeerde kerk in Hongarije onbekend. De bisschop van het Gereformeerde Debrecen was de voorzitter van de commissie, die een nieuw gezangboek met meerdere liederen er in zou samenstellen. Zelfs in Debrecen, de bij uitstek orthodoxe universiteit, is de slang-orthodoxie van Asêen, zoo vertelde ons Professor Antal, onbekend.

Blijkbaar heeft Ds van Hoogenhuijze dus zijn licht opgestoken bij Prof. Antal, een man, die in Hongarije tot de uitzonderingen , kan worden gerekend.

Prof. Antal is uitgesproken modern. Hij was gehuwd met de dochter van den Nederlandschen modernist, prof. Opzoomer en is daardoor meer toegankelijk geworden voor de beginselen dér modernistische theologie, gelijk die zich in ons vaderland heeft ontwikkeld, .dan wie ook. Hij staat daarin onder zijn landgenooten vrijwel alleen kan zijn begiiaselen onder eigen volk niet uitleven. Beproefde hij dat, dan zou hij zeker niet voor de hooge positie berekend zijn, welke hij thans bekleedt. Om den. Hongaren een Hongaar te blijven moet hij in zijn modernistisch water wel wat Gereformeerden wijn doen. Of de uitdrukking „slang-orthodoxie van Assen", welke niet geheel aan hatelijkheid gespeend is, van prof. Antal zelf afkomstig is, dan wel een vrije vertaling van Ds van Hoogenhuijze, kunnen wij niet uitmaken. In elk geval is prof. Antal in zijn modernisme, gelijk anderen in hun Calvinisme aan Nederland georiënteerd. Wij hebben behalve met de laatsten ook met zulken gesproken, wien alle oriënteering aan ons land ontbrak. En op grond daarvan kunnen wij verzekeren, dat het verwarrend moet werken, indien men met Ds van H. verklaart: „Daar zijn zoowel als in onze Kerk confessioneelen, ethischen en modernen". Deze HoUandsche etiketten deugen voor Hongarije niet. De toestand is daar volslagen anders. En nu lijkt het wel verhelderend als men parallellen trekt tusschen Hongarije en ons land, maar dat blijft toch altijd gevaarlijk. Door zoo haastig vergelijkingen te maken, sluit men zijn geest af voor het eigensoortige, dat de Hongaarsche kerkelijke toestanden kenmerkt.

Wij willen echter die toestanden ook weer niet te gunstig voor het Calvinisme voorstellen. Gaat de vergelijking van de Gereformeerde Kerk in Hongarije met de Ned. Herv. Kerk, gelijk .Ds v. II. die wilde treffen niet op — reeds hierom niet, wijl op de laatste Hongaarsche Synode ernstig werd beraadslaagd over het oefenen van leertucht en dat niet, omdat het op h^t partijprogram-van eenige kerkelijke richting staat, maar omdat men het, noodig vond zich daarover te bezinnen — wij zullen, er ons ook voor wachten om de Hongaarsche kerk krachtens zekere annexatie-methode voor onze Gereformeerde Kerken op te eischen. Meer dan eens hebben wij op het aanmerkelijk© verschil tusschen die beide in de voorafgaande artikelen gewezen. Ook gelooven wij niet, dat het Calvinisme er daar precies zoo voorstaat als een zestig jaar geleden hier. Wij kunnen het niet anders zien of het Calvinistische fundament is er niet zoo duidelijk onder het volk meer zichbaar als destijds in ons vaderland.

Men zal met interesse gelezen hebben de artikelen, welke prof. Sebestyén voor eenigen tijd in ons blad geschreven heeft over de moeder in Israël te Kopacz. Toch zal men wel bij zichzelf hebben opgemerkt, dat er wel eenig verschil bestaat tusschen haar en Pietje Baltus, de eenvoudige vrouw, die voor het leven van Dr Kuyper van zoo ingrijpende beteekenis is geweest. Ik ben er van overtuigd, dat er meer van zulke geestelijke moeders in Hongarije zijn, waarvan bijzondere kracht uitgaat. Maar Pietje Baltus was in zeker opzicht onrler het vrome volk hier te lande geen bijzonder, maar een gewoon verschijnsel. Zij moge zich door haar eigenaardige manieren hebben onderscheiden, er waren er duizenden en tienduizenden, die dachten als zij en ook even vasthoudend waren, als zij. Die breed e ondergrond van hen, die goed in de Gereformeerde waarheid onderlegd zijn, die den bijbel schier van buiten kennen, die voedsel zoeken bij oude schrijvers, waar schrijvers van den nieuweren tijd afwijken, mist men thans in Hongarije, als ik juist zie.

Hoe komt clat'?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen