GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

DE NIEUWE BIJBELVERTALING (VIII, slot)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

DE NIEUWE BIJBELVERTALING (VIII, slot)

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

HOOFDARTIKEL

(ENIGE VOORLOPIGE OPMERKINGEN).

Bij toepassing van "de alternatief-methode had men ook kunnen vermijden allerlei compromisver t a 1 i n g e n, die thans onontkoombaar waren. Uiteraard ben ik niet bij de besprekingen in de commissie aanwezig geweest; en dus kan ik ook niet met zekerheid zeggen, dat bedoelde vertalingen als compromis bedoeld zijn. Laat ik daarom zeggen, dat er meerdere vertalingen hier te vinden zijn, die op mij de indruk van een compromis maken. En die ik daarom als vertaling afwijs, omdat ze vlees noch vis zijn.

Om enkele voorbeelden hiervan te noemen: allereerst J o b 2 : 9. Jobs vrouw geeft hem, na al de ellende die hij beleefd heeft, de raad: 'Zegen God, en sterf' (St. Vert.). Elders in de bijbel komen we dezelfde term tegen, nl. 1 Kon. 22 : 10, waar Izebel de oudsten van Samaria beveelt, een paar valse getuigen tegen Naboth te laten optreden, wier beschuldiging ze ook alvast dicteert: 'Gij hebt God en den koning gezegend'.

Ik denk, dat ieder wel de bedoeling zal begrijpen. 'Zegenen' is in dit verband een euphemisme voor 'vloeken'. Naboth moet beschuldigd worden van een vervloeking zowel van God als van de koning. En Jobs vrouw adviseert haar man, om zijnerzijds God nu maar te gaan vloeken.

Maar als dat de betekenis is, zou het dan niet aanbeveling verdienen, om nu ook maar zo te gaan vertalen? N. B. G. heeft echter in beide plaatsen gekozen voor 'vaarwel zeggen'. En ik ben bang, dat deze weergave niets anders is dan een compromis. Het lijkt me niet onmogelijk, dat sommige commissieleden hier wilden vertalen naar de klaarblijkelijke bedoeling, en dat anderen zich daartegen hebben verzet, omdat ze 'vloeken' hier te cru vonden. Anders kan ik me tenminste niet begrijpen, hoe men kwam aan 'vaarwel zeggen'. Ik zeg direct: als compromis is de vertaling niet ongelukkig. Want men kan aansluiten bij de begripsontwikkeling: zegenen-groeten-vaarwelzeggen. Alleen maar: op die wijze ontneemt men aan de tekst alle felheid en hartstocht. Vaarwelzeggen van God is ook mogelijk bij de man, die onverschillig voor Hem geworden is, en zich om de Here niet bekommert. Maar alle momenten van verbittering, opstandigheid, brutaliteit, afkeer etc. komen zo niet tot uitdrukking, terwijl al die schakeringen in het hebreeuwse woord wel aanwezig zijn. En men moet toch een term kiezen, die zo nauwkeurig mogelijk ook de gevoelswaarde van het oorspronkelijke vertolkt. Uit dien hoofde acht ik de vertaling in kwestie beslist ongelukkig. Men heeft een nette term gekozen, maar meteen een, die bleek is en kleurloos, en die de diepten van de grondtekst niet uitspreekt, maar eigenlijk Ze bedekt en CEimoufleert. 'Vaarwelzeggen' is in dit verband me veel te neutraal, te slap, te weinig gepassioneerd.

Van iets andere aard is mijn bezwaar tegen de vertaling van J e s. 7 : 14, al hangt het wel samen met mijn algemene bedenkingen tegen compromisvertalingen. In JeS. 7 : 14 hebben we de beroemde 'messiaanse profetie': 'Ziet, een maagd zal zwanger worden, en een zoon baren, en zijn naam Immanuël heeten'. En bij dat spreken van 'messiaanse profetie' in dit verband hebben we ongetwijfeld de Schrift op ónze hand, zie maar Matth. 1 : 21.

Alleen maar, de vraag was allang: zag deze profetie direct op Christus' geboorte dan wel indirect? Was met die 'maagd' bedoeld Maria, of eventueel eerst een andere? Was deze tekst bewijs voor het dogma der 'maagdelijke geboorte'? enz. Vragen te over. Ieder, die commentaren onder zijn bereik heeft, en wel eens over deze tekst heeft willen preken, weet er het een en ander van.

Nu was het opmerkelijke, dat het Hebreeuws spreekt van 'de' maagd inplaats van 'een' maagd. Al sluit dat de vertaling 'een' maagd niet uit, gezien de eigenaardigheden van die taal. Maar veel ingrijpender waren de discussies rondom het woord 'maagd'. Want bij 'maagd' denken wij uiteraiard aan een ongetrouwde vrouw; maar het hebreeuwse woord bedoelt meer een jonge vrouw, die wel getrouwd is, doch nog geen kinderen heeft.

Het gevaar is nu groot voor iedereen, om een vertaling te kiezen op grond van dogmatische keus (vóór of tegen het dogma der 'maagdelijke geboorte'). En weer zeg ik: het kerkelijk dogma mag niet beslissend zijn bij welke vertaling dan ook. Natuurlijk geloven wij allen van harte de belijdenis, dat Jezus Christus is ontvangen van de Heilige G§est, en geboren uit de maagd Maria, met alles wat Catechismus en Geloofsbelijdenis in dit verband zeggen. Want dat is een spreken naar de Schriften. Maar daarmee is niet bes, Ust, hoe Jes. 7 : 14 vertaald moet worden. Die kwestie mag naar mijn diepe overtuiging niet dogmatisch worden uitgemaakt. Maar alleen zuiver-exegetisch. Want het dogma der kerk steunt op de exegese (inclusief de vertaling) niet op het dogma. Men heeft ook hier alleen te vragen: wat s t a a t er precies ? Wie de maagdelijke geboorte gelooft, mag toch niet op die grond de voorkeur geven aan de vertaling 'een maagd zal zwanger worden'. Wie dat dogma verwerpt, mag evenmin vanuit die verwerping de vertaling 'maagd' hier afwijzen.

Nu meen ik — ik kan dat alweer niet van een uitvoerige bewijsvoering vergezeld doen gaan —, dat hier de vertaling 'de jonge vrouw' de beste is. En ook, dat daarmee in eerster instantie werd gedoeld op de vrouw van Achaz, koningin Abi. Daarmee is deze tekst niet van zijn messiaanse karakter beroofd, integendeel. Het gaat er maar om, wat men onder 'messiaans' en 'profetie' verstaat. De aankondiging van Hizkia's geboorte, en het geloof der ko­ ningin, dat tot uiting kwam in de naamgeving 'Immanuël' is ingeschakeld in het verlossingswerk, dat de Here in de dagen van Jesaja werkte, en dat Hij als teken gaf aan Achaz. En reeds daarom, zonder direct verband met de geboorte van Christus Jezus nog, is deze profetie 'messiaans' te noemen. En omdat de Here in diezelfde stijl werkte meer dan zeven eeuwen later, toen Jozef en Maria zich voorbereidden op hun huwelijksgang, daarom kan Mattheus dan ook de profetie van Jesaja op dat moment in 'vervulling' zien gaan; Jozef krijgt, verdiept en vervuld, hetzelfde teken dat de Here ook aan Achaz had toegezegd.

Maar — al kan ik niet met zekerheid spreken — de vertaling van N.B.G. verraadt m.i., dat men in de boezem der commissie het over deze vragen niet eens was, en toen gekozen heeft voor een compromis. Men vindt hier: 'Zie, de jonkvrouw zal zwanger worden en een zoon baren'. Als vertaling acht ik dit reeds ontoelaatbaar, omdat het Hebreeuws een heel ander woord voor 'jonkvrouw' heeft. Maar de kwestie, die aan de orde is, wordt nu helemaal omsluierd en in de nevel gezet. Men heeft nu een keurige term: 'jonkvrouw' klinkt nog al deftig en adellijk, maar de, typische betekenis van het Hebreeuws is onder de hand achter al die deftigheid weggemoffeld. En dat mag een vertaler m.i. nooit doen.

Men had ook hier de hele moeilijkheid kunnen omzeilen, door de vertalingen 'jonge vrouw' en 'maagd' als alternatieflezingen naast elkaar te plaatsen.

Nu men een andere methode volgde, zat er uiteraard niets anders op, dan in een compromis te berusten, maar daarbij kwam de vertaling toch lelijk in het gedrang. Nu is het met alle plechtigheid toch maar in de mist gezet, wat Jesaja bedoelde. Zet men twee vertalingen tegenover elkaar, dari wordt de kwestie scherp gesteld: het betekent óf dit óf dat. Wateren-melk-vertalingen brengen echter niemand verder.

Het wordt tijd om de reeks eens te besluiten. Samenvattend zou ik willen zeggen: we hebben veel gekregen om dankbaar voor te zijn; maar een herziening lijkt me op meerdere plaatsen en uit meerdere motieven geboden, vóór zulk een vertaling min of meer gezaghebbend mag worden.

En als ik nog bepaalde wensen mag uiten, dan zouden het deze zijn:

a) ik wilde graag, dat een 'theologische' woordenlijst werd opgenomen, waarin kort en zakelijk de typische inhoud van allerlei bijbelse termen (als 'verbond', 'goedertieren', 'rechtvaardig', 'heilig' etc.) werd aangegeven.

b) daarnaast wilde ik graag een — laat ik gemakshalve maar zeggen — 'archeologische' woordverklaring zien opgenomen, waarin vreemde woorden als 'efod', 'terafim', 'urim en thummim', alsmede namen van maten en gewichten werden toegelicht.

c) En ook meen ik, dat van groot belang zou zijn de opname van een groot aantal kaarten. Niet slechts van geheel Palestina in de verschillende perioden van zijn historie, maar vooral ook allerlei schetskaartjes en situatietekeningen, ter verduii^elijking van allerlei historische berichten. Het is me de laatste jaren meermalen gebleken: soms wordt een exegetische puzzle opeens klaar door een goede schets van het terrein, waar een slag plaats heeft. De krijgslist bij Ai was me pas duidelijk, toen ik een aantal kaarten had geraadpleegd. En het verhaal van Richt. 20 wordt pas doorzichtig, . als men een situatieteke-

ning heeft, zoals Galling plaatste bij 'Gibeon' in zijn bekende Reallexicon.

De Fransman Tellier heeft al jaren geleden eens een atlasje in het licht gegeven, dat vooral bij de historische boeken van grote betekenis is. Bij verhalen, die spelen op een onbekend terrein, kun je nu eenmaal de steun van goed kaartenmateriaal niet ontberen. Je kunt niemand de slag bij de Marne of die bij de Masoerische meren duidelijk maken, als je geen schets van de situatie ter plaatse geeft. Nog veel minder zal iemand de bijbelverhalen helder verstaan, zonder dergelijke hulp.

Want dat vind ik toch eigenlijk het ideaal: een vertaling die taalkundig, archeologisch, begripsmatig en historisch alle materiaal biedt dat iemand nodig heeft om zelf de Schriften te onderzoeken en te verstaan.

In sommige landen heeft men al iets in die richting gedaan. De Zweedse vertaling b.v. bevat ook een aantal 'woordverklaringen', een lijst van maten en gewichten, een lijst met de uitspraak van vreemde namen, en een aantal verdienstelijke kaarten. En voorts nogal wat aantekeningen aan de voet der bladzij, en verwijzingen in de tekst naar de registers. Of we het precies zo zouden moeten inrichten, is natuurlijk weer een andere vraag. Maar ik geloof, dat methodisch

hiervan wel iets te Ieren is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 28 juni 1952

De Reformatie | 8 Pagina's

DE NIEUWE BIJBELVERTALING (VIII, slot)

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 28 juni 1952

De Reformatie | 8 Pagina's