VU Magazine 1971 - pagina 21

De groepsgebiedenwet wordt uitgevoerd. De spullen van de Afrikanen die gedwongen worden naar een gebied elders in Zuid Afrika te verhuizen worden op vrachtauto's geladen (links). Huizen zijn er niet voor hen in het hen onbekende

nog te voelen en te gedragen als een veroverd volk, waardoor ze zelf toestaan dat apartheid blijft voortduren. In een artikel van dr. van Zyl Slabbert ontdekken we welk een belangrijke rol het idee van het 'anders' zijn, het benadrukken van het unieke der verschillende bevolkingsgroepen speelt als rechtvaardiging voor gescheiden ontwikkeling. Immers, zo wordt steeds gesteld, de scheiding is noodzakelijk terwille van de culturele diversiteit. Er wordt echter niet alleen gesproken over scheiding, maar ook over gescheiden ontwikkeling of modernisering. Daarmee stuiten we op de paradox in het officiële beleid. Enerzijds moeten grondwettelijke maatregelen worden genomen om de traditionele identiteit van de Xhosa te handhaven en anderzijds moeten er voorzieningen worden getroffen voor de economische ontwikkeling van de Transkei. Het één strijdt met het ander, want modernisering kan niet worden beperkt tot het economische aspect. Je kunt niet de traditionele culturele patronen handhaven en toch economische modernisering brengen. Van Zyl Slabbert beroept zich hierbij op sociologen als Eisenstadt Moore en Smelser. Onderzoekingen elders in de wereld stellen hem hierin in het gelijk. In mijn eigen onderzoek onder de Tswana van West-Transvaal had ik dezelfde ervaring. De traditionele Tswana-identiteit bestaat niet meer. Hetzelfde geldt voor de Xhosa-identiteit. Op elk niveau, waarop modernisering plaatsvond, hebben de traditionele culturele patronen der Xhosa wezenlijke veranderingen ondergaan. Ook André Brink wijst er op hoe er in Zuid-Afrika reeds decennia lang een tendens is in de richting van een nieuwe culturele structuur. De politieke unificatie van 1910, de onderlinge economische afhankelijkheid der verschillende groepen, de toegankelijkheid der twee offici-

gebied waar heen ze worden gevoerd. In tenten moeten ze leven (rechts) in dermate onvruchtbare gebieden dat er sprake is van massale ondervoeding, 2iekten en sterfte.

ële talen, de urbanisatie, de snelle ontwikkeling van de communicatiemiddelen en de groeiende invloed van de massamedia hebben dit onvermijdelijk gemaakt. In deze situatie betekent culturele scheiding alleen maar culturele onthouding zowel voor blank als voor nietblank, aldus André Brink. Hoe idealistisch het ook klinkt een bevolkingsgroep te willen 'ontwikkelen', in wezen betekent apartheid stagnatie en versplintering inde verschillende culturen, schrijft hij verbitterd. Dan vervolgt hij: 'Het karakter van onze wereld na de Tweede Wereld Oorlog en temidden van een bevolkingsexplosie gaat meer en meer in de richting van universalisme. Dat hoeft niet te impliceren een nivellering der normen en zeker niet een monotone gelijkheid van cultuur over de gehele wereld, maar het suggereert de gemeenschappelijke humaniteit van alle mensen'.

Universalisme Deze door André Brink gesignaleerde trend naar universalisme wil ik graag wat nader uitdiepen. Volgens socioloog J. Levy zijn de waarden universalistisch naar de mate dat ze beklemtonen, 'wat een persoon doet of kan doen' en niet 'wie een persoon is'. Levy verbindt het waardenuniversalisme dus met 'achievement'. (In een 'ascription' maatschappij zijn het meer de aan de geboorte ontleende factoren als verwantschap, sex, ras, leeftijd en herkomst, die bepalend zijn voor de posities en het aanzien in zulk een samenleving. In een 'achievement' maatschappij zijn het meer de bekwaamheden en de scholing die bepalend zijn voor de posities en het prestige in zulk een samenleving.) T. Parsons noemt het waardenuniversalisme één der fundamenten van de westerse sociale orde, zonder welke het mo-

derne economische systeem niet kan functioneren. Hij bedoelt met dat universalisme, dat in theorie en praktijk onze hoogste ethische plichten van kracht zijn, 'onpersoonlijk', voor alle mensen dus zonder dat er enige speciale persoonlijke relatie in het geding is. Universahstisch zijn dus bv. democratische en/of egalitaire broederschapsidealen, de tien geboden en andere (joods)christelijke waarden. Een goede illustratie is ook de vaststelling van de universele verklaring van de rechten van de mens. Deze verklaring zal in geen land ter wereld in de praktijk geheel feilloos worden toegepast. In Zuid Afrika gaat het echter niet om incidentele gevallen, maar om een doelbewuste wetgeving die steeds verder afwijkt van de universele verklaring van de rechten van de mens. Deze wetgeving druist geheel in tegen de ontwikkelingsrichting der processen die zich voordoen en ook noodzakelijk zijn in de huidige moderne industriële samenleving. Er zijn naar mijn mening in dezen vier min of meer ontstuitbare hoofdprocessen te constateren: a. Emancipatie van de mens, individueel en collectief (als onderliggende groep) b. Schaalvergroting en neutralisering der relaties c. Universalisering der waarden d. Differentiatie van het systeem (met o.a. een sterke arbeidsverdeling, specialisatie en rolsplitsing)

Emancipatie De emancipatie ad a. verdient in dit verband e^n nadere uiteenzetting. Ik maak daarbij het onderscheid in: 1. emancipatie van de onderschikking aan de krachten van de natuur 2. emancipatie van de onderschikking in ascriptieve zin 3. participatie 19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen