VU Magazine 1972 - pagina 390

pen in Reveil, Afscheiding, Groen, Kuyper en de A.R.Partij en doleantie. Daar komt een groot aantal attitude-patronen uit. Daarmee wordt bedoeld de manier waarop iemand telkens weer denkt en handelt. In elke periode nu blijken de conflicten terug te voeren te zijn op verschillende attitude-patronen, die ik vrij uitvoerig in m'n boek beschrijf. Op een bepaald ogenblik heeft Kuyper geprobeerd om zijn attitudepatroon (dat van het neo-calvinisme) te laten domineren in alle organisaties, die hij met 'n aantal kameraden uit de grond heeft gestampt. Dat was waarschijnlijk ook wel noodzakelijk in de strijdperiode. De oorspronkelijke gedachte van het Reveil en ook van de Afscheiding was dat Nederland weer 'n christelijke natie, in gereformeerde zin moest worden. Net als vroeger. Er waren er, zoals Hoedemaker, die zeiden dat Nederland dat nog steeds was, maar dat viel steeds moeilijker vol te houden. Groen van Prinsterer zegt op 'n bepaald moment; 'Nederland behoort een christelijke natie te zijn, maar is het niet meer. "In ons isolement ligt onze kracht".' Er moet nu maar eerst een miniatuur-samenleving komen, die wèl christelijk is om van daaruit Nederland te herkerstenen. Bij Groen is dat duidelijk 'n stuk taktiek.

Promotie-diner I. N. Th. Diepenhorst in 1931

26

Het dispuut I.V.M.B.O. (spreek uit: Jumbo) omstreeks 1922, gefotografeerd tijdens een fuifje op de kamer van een van de leden aan de Koninginneweg in Amsterdam.

Kuyper heeft dat veel systematischer opgezet en van 'n theologische onderbouw voorzien. Hij kreeg 'n boel mensen achter zich, die ook vonden dat Nederland herkerstend moest worden vanuit op te bouwen bastions. Maar om je doel te bereiken, moet je ten minste een gelijke positie hebben als de anderen. Einddoel bleef herkerstening van de samenleving maar tussendoel werd emancipatie.

Wat nu? Nu is één van mijn stellingen - en dat heeft Hendriks voor mij ook al beweerd - dat het verwerkelijken van dat tussendoel emancipatie, het bereiken van dat einddoel, herkerstening, onmogelijk heeft gemaakt. Gegrepen werd naar allerlei middelen, die de democratie bevorderden. Maar als je voor je eigen groep gebruik maakt van dat middel democratie, dan aanvaard je daarmee a priori een stuk gelijkgerechtigdheid van anderen, nl. de andere toekomstige 'zuilen' in Nederland. Die aanvaarding was in strijd met het eigenlijke einddoel; herkerstening. De enige manier waarop men het woord 'herkerstening' nog kon gebruiken, was door het begrip steeds meer te spiritualiseren. Men dacht daarbij niet zozeer meer aan 'een christelijke staat'. Het doel van de gereformeerde beweging werd zo in de loop der jaren steeds onduidelijker en op den duur ging 'n aantal mensen dait merken. Dat is mijns inziens de moeilijkheid geweest rond de vraag 'Wat nu?' Men zei; wat wilden we ook alweer in 1880? Wat hebben we bereikt? Nou, dat we de macht hebben, maar de christelijke natie zien we nergens. Wat hebben we nog meer bereikt? Nou, we zijn erg intellectualistisch geworden. Het geloofsleven gaat er op achteruit. Dat werd door zowel 'rechtse' als 'linkse' mensen gezegd. Als je de argumenten van mensen ter rechterzijde, zoals Fabius en Hugo Visscher en Sikkel op 'n rijtje zet en je vergelijkt die met de argumenten van de latere Jong-Gerefor-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen