VU Magazine 1972 - pagina 454

m

magazine

Promotie dr. J. P. Feddema

'Bantoestanbeleid' hersenschim 'Een hersenschim' noemt dr. J. P. Feddema (39) het Zuidafrikaanse Bantoestanbeleid (grote apartheid) in zijn studie 'TransvaalBatswana kiezen voor de moderne wereld', waarop hij 28 september aan de VU promoveerde. Het stamsysteem, waarop het Bantoestanbeleid is gebaseerd, is ten dode opgeschreven door de sterke urbanisering van het platteland en de invloed van de toenemende industrialisatie, zo kan men het resultaat samenvatten van zijn onderzoek in drie baTswana-stammen in Transvaal. Maar illusies heeft dr. Feddema niet, dat de Zuidafrikaanse regering zich veel zal aantrekken van resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Ter illustratie vertelt hij: 'De Zuidafrikaanse antropoloog prof. I. Shapera heeft na een onderzoek in 1928 in de Transkei naar economische veranderingen in die gebieden toen al gesteld

38

dat het stamsysteem ten dode was gedoemd, en dat segregatie niet meer mogelijk was. En in 1948 komt de Nationale Partij met een regeringsbeleid dat daar dwars tegenin gaat!'

Bij de stammen Tweemaal verbleef dr. Feddema voor zijn studie in Zuid-Afrika, in 1963 eenjaar en in 1966 nog eens een halfjaar. Gedurende die tijd leefde hij vaak maandenlang in de stamgebieden, waarin hij onderzoek verrichtte. Hoe gaat zoiets? Feddema: 'Het eerste contact is altijd een bezoek aan het stam.hoofd. Dan zetje uiteen wat je bedoelingen zijn. Ik zei het vaak zo: u merkt wel dat uw cultuur aan het veranderen is. En dat beaamden ze dan meteen. Voor hun gevoel verkeerden ze in een tijd van revolutionaire veranderingen. Ik zei: dat wil ik graag vastleggen in een boek, zodat uw kinderen en kleinkinderen het later kunnen lezen. Dat vonden ze erg plezierig meestal. Van groot belang is ook de houding, die je aanneemt in zo'n stam. Er ging al gauw het gerucht: dit is een vreemd soort blanke, want hij geeft je een hand bij het groeten en hij eet met ons. En dat was - althans toen - niet gebruikelijk. Maar ja, zeiden ze, dat is dan ook een blanke van overzee. In Pretoria, bolwerk van Afrikaner nationalisme, had ik een kamer en daar ontving ik wel eens Afrikanen. Daarover kreeg ik soms heel kritische geluiden te horen van m 'n hospita of de buren. Ze zeiden: maar meneer, dat kan je niet doen, je kan een Kaffer niet op de stoel of het bed van een blanke zetten! 'n Kaffer behoort op de grond te zitten. En je behoort ook een Kaffer niet uit het koffiekopje van een blanke te laten drinken. Zij behoren uit een jampotje te drinken! Een van m'n bezoekers had ik in een winkel ontmoet. Het is er zo, dat blanken er eerder geholpen worden dan zwarten. Ik protesteerde daar eens tegen en kennelijk met nogal wat

stemverheffing, want de winkelier zei toen tot de Afrikaan: Wat moet jy hè? Buiten wachtte die me op om me te bedanken. Zo werden we vrienden, 't Was een voormalig student van de theologische school van de gereformeerde kerken, die er afgegaan was toen apartheid er eens werd verdedigd met de uitspraak van de Samaritaanse vrouw: "Want de Joden houden geen gemeenschap met de Samaritanen." Hij was toen kelner. Later heeft hij Zuid-Afrika verlaten.'

Penning-Kuyper De belangstelling van dr. Feddema voor Zuid-Afrika begint bij de boeken van Penning over de boerenoorlog. Ook noemt hij de studie, die tien jaar geleden in A.R. Staatkunde werd gepubUceerd over de (pro-Duitse) houding van Abraham Kuyper tijdens de eerste wereldoorlog. Wat heeft dat nu te maken met Zuid-Afrika? Feddema; 'Kuyper keurde toen de opstand tegen het wettig gezag in Zuid-Afrika goed van generaal De Wet, Jopie Fourie en anderen, omdat ze niet wilden vechten om ZuidwestAfrika, toen nog een Duitse kolonie, te veroveren. Dat was 'n revolutie, want de regeringBotha was wettig.' (zie voor deze geschiedenis ook het relaas over ds. Beyers Naudé, die, geboren tijdens 'de rebeUie', er zijn naam aan dankt, red. VUm). Toen dr. Feddema later in een of ander tijdschrift de mogelijkheid las van een beurs in het kader van het cultureel verdrag Nederland-Zuid-Afrika, maakte hij daarvan - evenals Afrika-kenner dr. K. Roskam - gebruik. Het boek van dr. Feddema bevat enkele boeiende hoofdstukken over het contact in de vorige eeuw tussen de baTswana-stammen, de 'Voortrekkers' en de Engelse en Duitse zendelingen. Zowel in de vorige, als in deze eeuw is niet gelijk gereageerd op het contact met Europeanen. De batswana in het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen