VU Magazine 1973 - pagina 498

werkende jongeren, die in een langdurige positie van nieterkenning van fundamentele rechten zitten of aan de leerlingen bij het H.B.O. Ook kan men het niet los zien van de grote inkomensongelijkheid in ons land. Kortom de onrechtvaardigheid van een bepaalde wet moet zo volledig en zo ruim mogelijk worden onderzocht. (Een zeer goede en fundamentele gids is hierbij het boek van Rawls 'A Theory of Justice'.) Na zorgvuldige analyse van de problematiek van de 1000-guldenwet kom ik zelf tot een niet-rechtvaardiging van ongehoorzaamheid in deze, maar mijn persoonlijke mening hoeft niet doorslaggevend te zijn voor anderen. Maar hiermee is het punt van het politieke protest tegen deze wet niet afgedaan. De studenten protesteren niet tegen één bepaalde wet maar tegen een geheel beleid. De acties van ongehoorzaamheid of niet-medewerking (boycot) zijn wel voornamelijk gericht tegen de ene wet, maar het hele beleid staat ter discussie. Het onderwijsbeleid is naar mijn mening symptomatisch voor wat ik zou willen noemen 'the rise of the technocrats'. Die toenemende rol van technocratisch denken speelt zich ook af op velerlei andere gebieden. Maar omdat de sociale groepen die door zo'n beleid aangepakt worden veel minder in staat zijn om voor hun eigen standpunten, hun eigen participatie in het beleid, op te komen, speelt het proces van ontburgerlijking van de burger zich in stilte af (denk hierbij aan vele sociaal minder machtige groepen). Burgerlijke ongehoorzaamheid - met de nadruk op de . rechten en plichten die men heeft als staatsburger, d.w.z. als deelnemend lid aan de eigen samenleving - is een tegenbeweging tegen die proces van langzame ontburgerlijking, door bureaucratie en technocratie. Deze sociale technologie stoelt op een zeer enge interpretatie van rationaliteit en wetenschap. Het weten wordt versmald tot een geloof in de wetenschap (sciëntisme). Wetenschap is hier de bureaucratisering van de wijsheid geworden. Bureaucratisering is een nieuwe regeervorm geworden die door Hanna Arendt als volgt is beschreven: 'Thans zouden wij de jongste en misschien geduchtste vorm van heerschappij moeten toevoegen: de bureaucratie of de heerschappij van een ingewilciceld systeem van "bureaus" waarin geen mensen, noch één, noch de besten, noch de weinigen noch de velen, verantwoordelijlt l<unnen worden gesteld en die men met recht heerschap-

pij door Niemand zou kunnen noemen, indien wij overeenkomstig het traditionele politieke denken, tirannie die regeerwijze noemen, die niet verplicht is rekenschap van zichzelf te geven is een heerschappij van Niemand duidelijk de meest tyrannieke van al, daar er niemand over is die men ook maar om verantwoording zou kunnen vragen voor wat er gedaan wordt. Deze stand van zaken, die het onmogelijk maakt verantwoordelijkheid te lokaliseren en de vijand te herkennen, behoort tot de voornaamste oorzaken van de huidige wereldomvattende opstandige onrust, haar chaotische aard en haar gevaarlijke neiging uit de hand te lopen en amok te maken (H. Arendt, Geweld, Macht en Onmacht, Utrecht 1970 1.47). De 'non-responsiveness', hardhorendheid en laksheid van onze gezagsstructuren heeft het probleem van de gebondenheid aan de wet versneld onder onze aandacht gebracht. Sommigen spreken hier van een 'decline of authority', een aftakeling van het gezag, maar ik zou liever eerst spreken van een 'decline of autonomy'. Gezag berust immers steeds op een autonome aanvaarding van de regels en beslissingen van gezagdragers. De opkomst van de technocratie die niet (meer) wordt tegemoetgetreden door meer participatie in het beleid, grotere verantwoordingsplicht en verantwoordelijkheid, leidt tot een langzame maar gestadige transformatie van rechtsstaat naar machtsstaat, waarbij de macht bovendien nog moeilijk aanwijsbaar en bekampbaar is geworden. Burgerlijke ongehoorzaamheid in Nederland nu moet vooral geïnterpreteerd worden tegen de achtergrond van deze laatste analyse van onze gezagsstructuur. Om nog eens samen te vatten komt burgerlijke ongehoorzaamheid vooral voor als protest tegen drie verschillende manieren van handelen van een overheid of regering nl. 1. als protest tegen illegale activiteiten van een overheid (de strijd om de burgerrechten in de U.S.A.; strijd tegen de illegale oorlogsvoering in Zuidoost Azië; strijd tegen een bevoegdheid-overschrijdende regering). 2. Als protest tegen een immorele overheid, wiens activiteiten weliswaar legaal zijn of binnen haar eigen formele bevoegdheden blijven, maar desalniettemin in strijd zijn met beginselen van menselijke waardigheid (b.v. ZuidAf rika, Sovjetunie). 3. Als protest tegen een irresponsive, een hardhorende, overheid. Acties van burgerlijke ongehoorzaamheid in Nederland

Dit kon nog in 1966 gebeuren. Een demonstratie in Amsterdam tegen de oorlog van de V.S. in Vietnam, waarvoor geen vergunning was aangevraagd, werd door de politie met de gummiknuppel uiteengeslagen.

26

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen