VU Magazine 1975 - pagina 113

zich voor erkenning van politiel<e gewetensbezwaren uitspreel^t.' Het was maar een voorbeeldje, maar het kon misschien wel illustreren dat een nieuwe levensstijl een mens waarschijnlijk niet zal komen aanwaaien, vooral niet wanneer men zich ertoe zal zetten een persoonlijke levensstijl uit te breiden tot in 'de structuren'. Een - verkorte - weergave van het gesprek begint met een uiteenzetting van prof. Goudzwaard over machteloosheid en medeverantwoordelijkheid. Goudzwaard: Inderdaad zie je bij vele punten in dit rapport (het themanummer van Kerkinformatie; 'Bezitten of bezeten zijn') de machteloosheid op je afkomen. Toch is er wel een poging gedaan om daar doorheen te breken. Het eerste punt is, dat we er nooit aan mogen voorbijzien, dat de economische orden die op ons inwerken en die monolithische (= uit één stuk) blokken lijken, in werkelijkheid meer het karakter dragen van een koraalrif, waaraan we als koraaldiertjes elke dag nog verder doorbouwen. Wij zelf oefenen een constituerende invloed uit op een economische orde. Zo kan het lijken, alsof die een voor alle tijden vast gegeven is. Als je die lijn, waarbij we zelf de bouwers van een economische orde zijn, doortrekt naar de verantwoorde wijze, waarop we ons opstellen tegenover politieke partijen en vakorganisaties, omdat dat mede invloed heeft een economische orde die als geheel een bepaalde vaarrichting heeft, dan kan dat een eerste elementje van doorbraak zijn. Het tweede is, dat je je als kerken kunt adresseren aan werkgevers en werknemers in hun organisaties, ook aan politieke partijen. Je kunt een appèl doen op overheden en - bijvoorbeeld via de Wereldraad van Kerken - tot de landen, het absurde in te zien van een situatie, waarin veel meer energie, moeite en geld wordt gestoken in de organisatie van het geweld dan om mensen in leven te houden. Ook vanuit het evangelie gezien is dat absurd. Natuurlijk zal dat punt over de bewapening door sommigen onmiddellijk worden geassocieerd met het pacifisme. Maar naar mijn gevoel gaat het er om dat je - pacifist of niet Prof. dr. B. Goudzwaard . . . pad van de techniek .

Dr. R. L. Haan . . . in botsing '»i°* «t'ljcturen ..

het absurde ziet, ook in de economische afweging. Van het allereerste christelijk motief - het in leven te behouden dient meer accent te krijgen dan levens wegnemen - hebben we de economische vertaling nog niet gevonden.

Nut-onnut Wat verder in het gesprek gaf prof. Goudzwaard een schets van de economische orde in het westen en waar in die orde de klemtonen waren komen te liggen; wat men zag als zijn 'gelukshorizon' en in welke richting die horizon (en dus de orde) zou moeten worden verlegd: 'In het westen is het zoeken naar geluk altijd sterk gekoppeld geweest aan het zoeken naar 'utilities' (nuttigheden). Volgens de economen waren consumptiegoederen de nuttigheden en was de moeitevolle arbeid, die men moest presteren om aan die goederen te komen disutility (on-nuttigheid). Wanneer je dan als individu en als gemeenschap het tot je taak rekent, om naar een maximum aan 'utilities' te streven, dan ligt er veel vast. Het betekent, datje in wezen al hebt gekozen voor het toekennen aan iedereen van een zo groot mogelijke stroom van consumptiegoederen in combinatie met een zo gering mogelijke arbeid. De arbeid wordt dan echter nog uitsluitend beoordeeld aan zijn produktiviteit; aan het in zo kort mogelijke tijd realiseren van een zo groot mogelijke uitworp van goederen. Want die goederenstroom hebben we gekozen als onze gelukshorizon. Daarmee zit je aan produktie- en arbeidspatronen vast die elementen van inhumaniteit en eentonigheid krijgen, omdat we te enge richtsnoeren op produktie en arbeid hebben losgelaten. Ik ben geneigd te zeggen: wanneer je iets wilt doen aan die arbeids- en produktiestructuren, dan moetje die achtergrond zien. Pas bij een andere gelukshorizon, een horizon, waarbij het hebben van veel goederen weleens onnuttig zou kunnen zijn en waarbij arbeid zelf een nuttigheid moet worden, pas bij zo'n andere levensstijl mag je verwachten een andere economische orde te zien groeien. Dr. J. B. Opschoor . . . speels en creatief.

23

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen