VU Magazine 1976 - pagina 284

1^ magazine 18

Dr. Roelf Haan: Marxistische en calvinistische wijsbegeerte Een van de moeilijkste psychische drempels die de meesten van ons moeten nem e n w i l l e n w i j een begin van belangstelling opbrengen voor het marxisme is deze, dat wij opgevoed zijn in een sfeer van bezwering vooraf. Wanneer twee hetzelfde zeggen en de een beroept zich op een christelijkdanwel onchristelijk maar niet-marxistisch auteur, dan kan hij zijn gang gaan; een verwijzing door de ander naar Marx doet voor hem de deur dicht. Een ouderling van de gereformeerde kerk van Buenos Aires verzekerde mij nog onlangs: je kan hier alles in de kerk beweren, als je )e maar op de bijbel en niet op Marx beroept, want dat nemen de mensen niet. Een absolute tegenstelling dus. Marx is immers atheist. Een Amerikaans predikant met wie ik een interessant gesprek had over het begrip,, vervreemding" b\\ Marx— voor hem een onbekend terrein — vroeg na afloop of ik hem daarover n\eX\Nax niet-marxistische literatuurkon noemen (waarop ik hem in het voetspoor van de humanist Fromm naar het Oude Testament verwees). Het atheïsme vormt het diepste probleem. Maar dit probleem geeft zelf ook een probleem. Immers a//es wat uit marxistische„/7oe/c"komt is daarom reeds verdacht. En bijna steeds houdt hier de ..kennis" op. Op deze smalle basis kan het meest militante anti-communisme worden opgetrokken. Eigenlijk is het communismevoor het grootste deel van het publiek nog altijd het„ Gespenst" u\t de eerste regel van het Communistisch Manifest van 1848, het spook dat door Europa waart (ook Kissinger ziet het); een spook IS een onbekende verschijning, moeilijk te beschrijven, behalve voor wat één ding betreft: dat zij angstaanjagend is. Heftige, maarsensitief-mechanische reacties ontstaan wanneer iemand met dat spook b I ij kt te „ coquetteren " . d a n vergist hij zich indegedaante; d a n w e i heeft hij zich openlijk de boze toegewend. Wanneer zo iemand bij voorbeeld in positieve zin spreekt over de fundamentele kritiek \/an Marx op de toenmalige of huidige economischetheorie, kan het gebeuren dat hem wordt tegengeworpen

sen christendom en marxisme principieel, en die tussen christendom en kapitalisme slechtspragmaf/sc/j te noemen, zoals een Nederlands econooom onlangs nog deed. Historisch gezien moeten w e beginnen bij het begin. Dat vereist wel enige inspanning. Het doen van alleen maar bezwerende uitspraken is een stadium dat w e moeten ontgroeien. Dergelijke uitspraken zeggen immers, ondanks het wetenschappelijk kleed waarin ze gehuld kunnen zijn, op zich weinig. Vooral omdat ze vaak gelijkluidend zijn van weerskandat er in Rusland toch maar concentratie- ten. Marxisten verwijten de kapitalistische wetenschapsbeoefening oppervlakkampen bestaan. kigheid van analyse; anderzijds lees ik in Dit op geen enkele wijze willen „/7e(v/e/7 een oud nummer van Nederlandse Gemet het marxisme" — waarbij de/neesf dachten de kop: ,,Prof. Albeda uiteenlopende zaken zoals de wijsbewaarschuwtvoorgrenzelozenaieviteit geerte van Karl Marx anno 1850 en de marxistische analyse" (13 nov. '73). l/VeRussische politiek anno 1976 gederzljds vevA/\jt men elkaar Ideologie, makshalve over een kam worden geschomaterialisme. Imperialisme en vrijheidsren — komt in de praktijk niet zelden neer beroving. Dus kunnen deze leuzen niet op een (in gebieden zoals Zuid-Af rika en Zu id-Amerika veelal geweldadige) bestrij- hetzelfde betekenen en moeten w e graven achter de begrippen. En dat is niet zo ding, óók van alles wat//y/rf op het mareenvoudig; zelfs aan de atheïsme bexisme, omdat het oppositie is of protest. schuldiging zullen we, waar het om Marx Zo wordt ten sterkste maatschappelijke zelf gaat, nog reële inhoud moeten gepolarisatie bevorderd, die zelfs de ven. scherpste neofascistische vormen kan aannemen. En de overtuigde marxist, Dit is wijsgerige bezigheid. wiens wapen der kritiek in deze „demoNu staat juist de VU in dit opzicht bepaald cratieën" onontvankelijk wordt verklaard niet met lege handen. De weerstand die wordt op deze wijze verwezen naar de naarverluidtbij VU-studenten bestaat tekritiek der wapenen. Een christelijke kerk gen wat bekend staat als de wijsbegeerte (of universiteit) die zich, uitdrukkelijk of der wetsidee komt mij voor een in dit verstilzwijgend, zonder meer aan een van band ongelukkige handicap te zijn, hoofdc/ezebeide polen opstelt, draagt daarmee zakelijk verklaarbaar uit oneigenlijke ooraan die polarisatie schuld. Zij verzaakt op zaken. Hoewel ,,VU ' en ,,WdW" feitelijk deze wijze zowel een profetische als niet samenvallen, zijn beide historisch pastorale dienst aan de samenleving die wel degelijk loten van een stam. De vraag juist van /7aar had kunnen worden veris echter wel, hoe de vertegenwoordigers wacht. van deze wijsbegeerte haar (naast zichAls er echter iemand is die voor atheïsme zelf) presenteren. Een christelijke wijsbegeerte moet zich opstellen niet als bolnietbang behoeft te zijn dan is dat, als ik werk maar alsdienaar, niet bezwerend hetgoedzie,degelovige. Als hij zijn maar filosoferend, niet toesluitend en schatten inderdaad daar verzamelt waar isolerend, maar openend en communicede mot en roest ze niet ontoonbaar kunrend; niet belerend maar missionair, tot nen maken, dan is deze vrees immers verantwoording bereid niet slechts van een hachelijke inconsequentie, die juist haar verslaan maar ook van haar verde vraag oproept o/ h ij d ie schatten w e l staan, haar gesprekspartner zowel als voldoende veilig heeft gesteld. zichzelf houdend aan zijn Intenties. En is Wil de VU een antwoord hebben op het die niet bij löe/de.'calvinisme en maraf/?e/5mevan het marxisme (hier refexisme, de verwerping van ieder duareer i k a a n h e t m e i n u m m e r v a n VU-malistisch grondmotief? Voorbelde is de gazine dat ik zojuist ontving en dat de mens het religieuze concentratiepunt aanleiding voor deze regels vormt) dan van de kosmos. Marx is n\ex vóór alles kan daartoe slechts op geloofwaardige wijze de weg geopend worden door aller- „tegen het christendom"; wel tegen een christelijk geloof dat zich te„i/oo/'Ajaa/77" ' éérst de Qodsdienstkritiek van het maracht om zich daadwerkelijk te bekommexisme zelf ter tafel te leggen. En w i l men ren om de ontmenselijking van het menhet communistisch ideaal kritiseren dan staat daar geen andere weg toe open dan selijk bestaan, zodat het een ,,jenseits" geworden is waartoe de mens zich de kritiek op het kapital isme éérst op de agendatezetten. Als christenen kunnen slechts,.religieus" verhoudt. „ A l wat ik weet", heeft Marx in ieder geval gezegd, wij ons niet slechter voor dit gesprek ,,isdat ikgeen marxist ben". disponeren dan door de verschillen tus-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen