VU Magazine 1976 - pagina 422

[ffl magame 24 zou niet o m g e k o m e n zijn. Volgens de legende is hij nooit overleden, maar is hij g e w o o n v e r d w e n e n . En het is daarom dat de Ambonese KNI L-militair in die tijd geloofde dat de Kapitein Jonker nog verscheen voor sommige Ambonezen, soms in de gedaante van een oude m a n , laat in de middag tegen licht en donker of op het slagveld tijdens gevechten in de v o r m van een duif. Twee duiven, een w i t t e en een z w a r t e ; d e w i t t e rhoet d e prinses voorstellen w a a r m e e hij g e t r o u w d is. A l s j e het w a r e verhaal van Jonker vergelijkt m e t de legende, dan k o m t één ding naar voren. En dat is in de legende het Nederlandse verraad tegenover kapitein Jonker, die zoveel had gedaan voor d e Nederlandse regering. Dit is ook de sfeer onder de A m b o n e s e troepen van het KNIL in die t i j d : j e k o n d e Nederlanders nooit helemaal vertrouwen. Dat idee leefde ook o m d a t de Ambonees het in het Nederlandse leger nooit verder zou mogen en kunnen brengen dan kapitein. En dat is inderdaad zo gebleven — i k denk t o t 1 9 4 7 — t o e n kapitein N a n l o h y v a n h e t KNI L w e r d bevorderd t o t majoor. Er is een Ambonees spreekwoord, dat zegt fik zal het niet precies herhalen; de t e r m is een beetje grof) d a t w a t voor goed j e ook doet tegenover de Nederlandse regering het altijd w o r d t beloond met ondank. In het KNILwas Jonker DE legendarische figuur. Daarentegen w e r d Pattimura ( l e i d e r v a n d e o p s t a n d tegen het Ned. gezag in 1817) in het KNIL b e s c h o u w d als taboe. Er w e r d w e l over hem gesproken maar men ging snel langs hem heen. Hij w e r d door de Nederlandersals een opstandeling b e s c h o u w d . Terwijl men in de Republiek Indonesia, in het bijzonder de TNI niets w i l d e horen van de Kapitein Jonker als voorloper van de KNIL-Ambonees, h e c h t t e men veel meer waarde aan Pattimura als een van de moderne vrijheidstrijdersvan Indonesia. Wij hebben in de Indonesische geschiedenis een periode gehad w a a r i n men vocht tegen vooruitgang van de onderwerpingsoorlogen door de Nederlanders, de VOC; daarna hebben w e een periode gehad w a a r i n m e n begon zich o p n i e u w vrij te vechten. En in deze reeks opstanden is Pattimura de eerste geweest; hij w a s eerder dan D i p o n e g o r o b . v . De VOC heeft veel k w a a d aangericht in d e M o l u k k e n ; De Ambonezen hebben erg onder d e V O C geleden. Toen de Portugezen en later de V O C er k w a m e n , bevond de sociale structuur zich in een bepaald o n t w i k kelingsstadium. De negorijen hadden zich g e v o r m d en men w a s op w e g naar een hogere v o r m v a n sociale structuur, de samenvoeging van verschillende dorpen t o t één organisatie, de uli's. De Portugezen en de VOC hebben deze structurele o n t w i k k e l i n g e n tenietgedaan. Op Java w a s de sociale structuur al veel verder dan in de Molukken en zoals de g e w o o n t e w a s v a n de Nederlanders regeerden zij het volk via deze sociale structuren. (Zie in dit verband ook pag. 2 7 e . v . ) U w e e t dat de loyaliteit zich richt naar de o n t w i k k e l i n g van de sociale structuur. Als de hoogste v o r m alleen maar een dorp is, dan blijft er een zeer enge loyaliteit. Die beperkt zich t o t het dorp. Dit gegeven is gebruikt door de Nederlanders o m de Ambonees o p te zetten tegenover andere bevolkingsgroepen t o t w i e hij geen loyaliteit gevoelt. Ik geloof dat dit 'n onderdeel w a s van de normale verdeel- en heerspolitiek. D e V O C ronselde voor strafexpedities en h o n g i t o c h t e n al j o n g e mannen o m ze in t e zetten tegen andere dorpen. En dit heeft natuurlijk die verenging van loyaliteit gestimuleerd. M e n t r e f t nog v e e l , , d o r p i s m e " in de M o l u k k e n . Er zit een zekere ironie in dat juist in het KNIL, waar diverse Molukkers bijelkaar w e r d e n geschaard, de ver-

Ambonese parachutisten opgeleid in een KNIL-kampop Nieuw-Guinea

ruiming heeft plaatsgevonden van dorpsloyaliteit naar een loyaliteit, die de gehele bevolkingsgroep o m v a t t e . In het K N I L k o n j e g e t u i g e z i j n van een A m b o n s e loyaliteit. Die verruimt zich thans t o t Indonesisch gevoel. Gebaseerd op de karaktereigenschappen van de verschillende landsaarden had j e in het KNIL, in de veldbataljons o.a. op Java een organisatie in compagnieën naar bevolkingsgroepen. Een normaal infanteriebataljon kende vier tirailleurcompagnieën, waarvan gewoonlijk de eerste compagnie bestond uit Europeanen of Menadonezen. De t w e e d e compagnie bestond meestal uit Ambonezen en af en t o e uit Timorezen. Bijna onveranderlijk bestond de derde en vierde compagnie uit Javanen en Soendanezen. Deze indeling had een tactische grondslag. M e n stelde zich voor een bataljon op mars in volgorde van n u m m e r i n g van de compagnieën. D e eerste, Europese c o m p a g n i e stootte op een vijand en had dan de plicht zich in t e graven en vuur uit te wisselen o m achter de posities te komen van de vijand en hoe zijn sterkte was. Dan k w a m de opdracht aan de t w e e d e compagnie, de Ambonese. Die werden als stoottroepen ingezet o m de positie van de vijand te veroveren. Maar zodra dat w a s gebeurd, dan w e r d het tijd o m de Ambonezen terug te halen voordat ze alles kort en klein sloegen. D e bezetting, de pacificatie en consolidatie w e r d dan overgenomen door de Javaanse compagnieën, die veel rustiger van aard w a r e n . Als ik de geest in het KNI Lgoed begrepen heb, dan w a s men niet zozeer t r o u w aan het Nederlandse volk of de Nederlandse regering, m e n vond dat m e n t r o u w verschuldigd w a s aan de Koningin of het Oranjehuis. De Nederlanders spraken van handgeld, maar de Ambonezen spraken van hoofdgeld. Een j o n g e man in een negorij, die aangenomen w a s als recruut voor het KNIL, o n t v i n g dan een zgn. handgeld dat hij dan overdroeg aan zijn ouders. Het w a s als het w a r e de prijs die betaald w e r d voor het hoofd van de j o n g e m a n . Men zag het als de overgang van een loyaliteit aan de ouders naar een loyaliteit aan het Nederlandse b e w i n d , in dit geval meer specifiek het O r a n j e h u i s o f . z o a l s m e n zegt: de Koningin. Ik heb zo'n idee dat deze t r o u w ook is beïnvloed door de christelijke godsdienst, w a n t m e n vindt deze t r o u w bijna uitsluitend bij de C h r i s t e n - A m bonees, niet bij de Islamitische Ambonees. Ik heb vormen van t r o u w gezien bij s o m m i g e jongens, die ik geen intelligente, rationele t r o u w meer kan n o e m e n . Het neigde naar het primitieve. M e n had behoefte aan een mystieke figuur aan w i e m e n t r o u w verschuldigd was."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen