VU Magazine 1977 - pagina 382

1^ ma^me 28

Sociale wetgeving moet evenwicht herstellen

ven heeft betrekkelijk weinig invloed op de inhoud van de ontwerpen. In alle vier wordt een verbod van kinderarbeid opgenomen, terwijl toch mag worden gevreesd, dat daarmee de produktiekosten zullen stijgen. De moeilijkheden in de agrarische sector kunnen een verbod op veldarbeid niet tegenhouden. Opmerkelijk is daarbij, dat op het departement van justitie steeds bereidheid bestaat verder te sleutelen aan de wet-Van Houten, ongeacht de politieke kleur van de bewindsman: Van Lynden van Sandenburg is anti-revolutionair/conservatief, Modderman is liberaal, Du Tour van Bellinchave conservatief. Bezwaren en kritiek komen uit de volksvertegenwoordiging. ,,Toch menen we te moeten stellen dat het beeld van deze periode veel rooskleuriger is, dan veelal in de literatuur aangenomen wordt", schrijft mr. Postma.

Evenwicht Uit de geschiedenis van de vier ontwerpen kan blijken, dat van een principieel verzet op grote schaal tegen staatsingrijpen op sociaal terrein geen sprake meer is. De discussies gaan oyer,,hoe en hoever", niet meer over ,,of'. Hoe kan dat, in een periode waarin de liberale leer van staatsonthouding (,,de staat in de rol van nachtwaker") opgeld doet en waarin de liberalen in 1877 een klinkende verkiezingsoverwinning behalen? Een antwoord zou kunnen zijn, dat ,,de" liberalen tot een paar ontdekkingen zijn gekomen. Van Houten zelf bijvoorbeeld, hangt wel degelijk het denkbeeld aan dat de staat zoveel mogelijk neutraal hoort te zijn en zich zoveel mogelijk op de achtergrond moet houden. Alleen: de staat zoals die in het laatste kwart van de 19e eeuw functioneert, is niet neutraal. ,,De vrije werking der sociale krachten, onder de bestaande wetgeving, doet meer en meer de overmagt van den gegoede tegenover den van

kapitaal verstokene, en van den ongehuwden man tegenover de ongehuwde vrouw uitkomen. De zwakke vraagt bescherming, ondersteuning van den Staat", schrijft hij. En hij geeft voorbeelden:, ,Heeft toch niet de strafwet de organisatie van arbeidersvereenigingen belemmerd, en de loontrekkenden verhinderd in vakvereenigingen voor de verkrijging en handhaving van billijke loonen en arbeidscondities een hecht bolwerk tegen de magt van het kapitaal op te rigten? Hebben de belastingen niet steeds onevenredig zwaar de vertering en der lagere volksklasse getroffen, en doen zij zulks niet nog?". Staatsingrijpen is, volgens Van Houten, geboden om het evenwicht te herstellen, dat door eerder staatsingrijpen is verstoord en dat bepaalde klassen in moeilijkheden heeft gebracht.

Wetboek van de arbeid Hoe denkt nu Kuyper over deze dingen? Om te beginnen stemt hij in '74 tegen de wet-Van Houten. Die is hem teveel op het Pruisische voorbeeld geent in plaats van op het Engelse dat hij zelf voorstaat. In tegenstelling tot Van Houten wil Kuyper dat de samenleving wordt beschermd; niet geregeld. Hij wil staatszorg voor minderjarigen als rechtsgrond voor staatsingrijpen zien; niet staatsalmacht. Kuyper wil een historisch gegroeide, gevarieerde wetgeving; geen ,,thesis", die wordt gesteld. Al in het parlementaire zittingsjaar 1874-'75 dringt hij aan op een wetboek van de arbeid. Later, in Ons Program, zet hij uiteen waaraan daarbij moet worden gedacht: aan een wetboek waarin alle wetten die de verhoudingen op het gebied van de arbeid regelen, systematisch met elkaar in verband worden geplaatst, ongeveer op de manier waarop dat al bestaat in het wetboek van koophandel. In zo'n wetboek van de arbeid moeten onder meer als titels worden opgenomen: ,, Van de werktijden en vrije dagen en uren" en ,,Van de overheids'inspecteurs". Verklaard tegenstander

van staatsingrijpen kan men Kuyper niet noemen.

,,Langzame moord" Integendeel. Zijn ideeën komen zeer dicht in de buurt van de ,,evenwichtstheorie" van Van Houten. Meteen al in het oprichtingsjaar van De Standaard schrijft hij in die krant een reeks beschouwingen over het sociale vraagstuk. Kinderarbeid noemt hij daarin ,,de pijnlijkste wonde van het sociale vraagstuk" en ,,een langzame moord naar lichaam en ziel''. In eerste instantie moet de oplossing van het vraagstuk volgens Kuyper worden gezocht in een herstel van het christelijk familieleven, of, zoals hij het in '79 in Ons Program formuleert, in terugkeer naar Gods Woord. Daar komt als tweede punt achteraan: ,,Hers tel van het politieke evenwicht bij 's Lands bestuur. Dit doelt in hoofdzaak op den invloed, die, van wetgeving en bestuursmaatregelen uitgaande, ten gevolge kan hebben dat de-weegschaal overslaat ten voordeele van het ééne en ten nadeele van het andere bestanddeel der maatschappij, en die derhalve in dier voege dient geregeld, dat de evenaar noch naar rechts noch naar links doorzwikke, maar onbeweeglijk als kompasnaald duide op billijkheid en recht". Wanneer men zou ontkennen, zegt Kuyper, dat de wetgever bevoegd is op sociaal gebied, dan dient ,,alle wet" te worden afgeschaft, ,,die thans feitelijk de macht van den machtigen nog verhoogt". Maar de overheid mag pas optreden als er geklaagd wordt en zal nooit verder mogen gaan dan zover als het misbruik reikt (en Kuyper laat er geen twijfel over bestaan, dat hij kinderarbeid als een misbruik beschouwt). Hij eist van de overheid, dal ze een door haar wetgeving verbroken evenwicht herstelt en dat ze ,,bij elke wet die links het gewicht verplaatst, toeziet dat er alsnu rechts geen tekort in gewicht ontsta en aldus het politieke evenwicht, door haar wet, zou worden verbroken".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen