VU Magazine 1978 - pagina 211

)ffl magaüne 33 Het is alsof in deze precaire situatie z.ich twee opvattingen naar voren dringen. Enerzijds een meer , .realistische": geen te grote risico's nemen, veiligheid verzekeren, rechtsirde liandhaven. Anderzijds een meer ..idealistische": een nieuwe naalschappij uitroepen, oproepen, (I met i^eweld verwerkelijken. Het ^rrcaire van deze tegenstelling werd tl onder woorden gebracht door de ii/si^eer Immanuel Kant in een ge^cnnft uit 1798. Hijivas toen al meer dan zeventig jaar oud en bezon zich op die merkwaardige aantrekkingskracht welke de Franse Revolutie op hem uitoefende. De mens als zedelijk wezen, z<} schrijft hij ongeveer, voelt zich zo verbonden met de idealen van de Franse Revolutie, dat zijn innerlijke deelname bijna aan enthousiasme •grenst. Maar toch moet men ztilk een revolutie niet voorstaan, want, zo ((j/istateert hij, de verwerkelijking van deze idealen blijkt onherroepeI lijk schokkend geweld met zich te brengen. In de uitvoerige discussies over het huidige terrorisme, in een der voori,'aande nummers gevoerd, kwamen onder meer twee aspecten naar voren, die hier even belicht worden. Ten eerste dat men het beste kan •^preken van ..politiek geweld". onder meer ter onderscheiding van ..gewoon' crimineel geweld. Dan komt de ethiek al in het geding. Twee korte opmerkingen slechts. Ten eerste kun duidelijk zijn dut politiek geweld met slechts door terroristen wordt bedreven, muur in verschillende gevallen ook door een aan de macht zijnde regering. Ten tweede moet even duidelijk zijn dat men deze term dan niet maar in zeer algemene zin mag gaan gebruiken, want dan wordt elk politiek terrorisme gereclitvaardigd door de algemene bewering dat de bestaande regering begonnen is met politiek geweld te bedrijven. Anders gezegd, de klassieke vruug naar de rechtmatigheid van een tyrannenmoord (was de moordaanslag op Hitler goed'!) kan niet met algemene termen en kreten opgelost worden, maar vergt een heel voorzichtige afweging van verantwoordelijkheden. Altijd wordt pas achteraf, zo zegt een der discus"•iedeelnemers. de ..verantwoordelijkheid' ' door een terreurgroep op'~;eèist - .,een God geklaagde t e r m " . ..het is volstrekt onduidelijk wat zij ermee b e d o e l e n " .

t Immanuel Kant begreep het wel, vandaar zijn precaire spanning: enerzijds bijna mystiek enthousiI asme, anderzijds zeer ethisch overI wogen afzien van geweld. Vandaar I ook, zoals een der toenmalige, bij I gijzelingen betrokken, bewindslieI den het uitdrukt: ..een gedragslijn \ van geduld" van de zijde der overI heid. I Er zijn weinig gebeurtenissen, waar de hedendaagse mens zozeer innerlijk bij betrokken was, als de kapingen, gijzelingen, ontvoeringen. Hoezeer worstelen dan ongeduld, wraakzucht met het streven naar verantwoordelijkheid, zorgvuldig j rechtsbeleid. Het is in de praktijk I niet eenvoudig de Ka 'ba te zuiveren, I het Ik tot troon te maken, doeltrejI j'end optreden ethisch te verwortelen I //; de Berg. !

Het precaire overleg Winst is dat men op vele terreinen van het leven, waar de oude waarden veranderingen ondergaan, beseft I dat nieuw overleg nodig is. De wegen ! die uit het verleden kwamen zijn niet i meer vanzelfsprekend. Zij zijn deels onbegaanbaar of zij zijn voor hele i groepen onbegaunbuar geworden. I Nieuwe wegen worden gezocht. j Maar juist in zulk een situatie wordt j het overleg zelf precair. Binnen de j vroeger gelijkdenkende groep treden I verschillen van inzicht op. En de i vormen, de kanalen van overleg zelf veranderen, niet alleen de z.uuk waarover het overleg gaat. Met inqehouden adem volgde men het j overleg tussen overheidsinstunties I en gijzelhouders. Met uitgestoten I adem brengt men zijn verwijten uit I als men zelf binnen een overleg beI trokken is, dat vaak des te heftiger is, naarmate men dichter bij de heilige \ Berg. bij de achterliggende uitgangsj punten komt. I Dit betreft ook het overleg binnen de j onderneming. Laatstgenoemde is j immers meer dan een toevallig instiI tuut binnen onze sumenleving, waar j men met een boogje omheen kan lo1 pen. De structuur van de onderne( ming hangt samen met heel de structuur van onze sumenleving. ja, daarin met de ethiek van ons eigen bestaan. In de stukken die gepubliceerd werden over het dikwijls verj keerd uitpakken van onze hulp binj nen de ontwikkelingssatnenwerking, komt dit alles als het ware in een vergrootspiegel naar voren. Kan er

i echter bij zulk een mailtere en techI nisch-econoinische aangelegenheid als de organisatie van een onderneming ooit sprake zijn van de hierboven vermelde verworteling van beleid (ethiek) in ..mystiek"'.' Ja, mits men de term ,, mystiek" -het werd al opgjcmerkt - niet te zwevend, te puur I innerlijk beschouwt. Zulk een concretisering wordt bijvoorbeeld geI poogd in het artikel, een studium generale onderdeel aan de V.U. gegeven, van de C.N.V.-man J. Lanser. Eén citaat slechts: .,De vraag is niet aan de orde of er recht is op medezeggenschap, of op verantwoordelijkheid. Het zou veel beter zijn het vraagstuk te benaderen vanuit de plicht tot medezeggenschap, de plicht tot verantwoordelijkheid' \ öé' fijnen lopen hier niet naar de desbetreffende persoon, de mens zelf, toe, muur vun hem af. Doemt hier iets op \ van de mystieke visie van de geciteerde moslim-denker als hij het ..ik" tol troon ziet worden.' Dit wil beslist niet zeggen dut men met een mooie formule of zin, zouls zojuist vermeld, zich verder vun het i probleem kun afmaken, nog minder I dat men zo de problemen oplost. In! tegendeel, het wil zeggen dat men j met des te meer aandrang midden in i de organisatie vun het precuire overI leg duikt. De wortel van de ,.mys• I i I ' \ ! \ i I j I I I i I I j I i I

'\ j I

tiek" moet takken van ..ethiek". van concreet beleid, opleveren. Vunduar dat in genoemd artikel op allerlei praktische zaken wordt ingegaan, zoals ook gebeurde in een volgend nummer (april) van VU-maguzine met een groot uantal urtikelen over de ondernemingsruud. De gedachte aan de verantwoordelijkheid loopt ook daar als rode Isoms rose) draad door de bijdragen heen. De kern van het probleem wordt aangegeven door de Gaay Fortmun. wanneer hij erop wijst hoe in het moderne arbeidsproces de verantwoordelijkheid van de arbeider steeds kleiner werd en zijn taken versmald werden. Het is opvallend hoe in artikelen over zeer uiteenlopende gebieden, soms in de vorm van ingezonden stukken, toch éénzelfde teneur te bespeuren vult. Men zoekt nieuw zicht op veruntwoordelijkheid. Men beseft dut de omstundigheden zo ingrijpend gewijzigd zijn, dut ook deze veruntwoordelijkheid nieuwe vormen moet krijgen. Men muukt zich zorgen over een ethiek die geheel dreigt op te gaan in

• welegenheidsoplossingen,

in van de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen