VU Magazine 1979 - pagina 474

Wi magame 32

mer toch de kruisers niet zou willen prijsgeven. Een en ander leidde tot felle discussies in de Kamer. De minister ontkende categorisch, dat hij het bewuste contract had getekend, maar even later kwam een van de kamerleden aandragen met het papier waarop de handtekening van mr. Bijleveld prijkte. Een uiterst pijnlijke situatie. Ingewijden trokken de conclusie dat men op het Departement de minister er in had laten lopen, men wilde hem voor een voldongen feit stellen. Een bewindsman heeft zoveel handtekeningen te zetten, dat hij er op aan moet kunnen, dat hem geen stukken ter tekening worden voorgelegd waarover zeker in een politiek gevoelige kwestie als de onderhavige nog geen definitieve beslissing is genomen. Maar de positie van de minister was zodanig verzwakt dat zijn begroting werd verworpen, ook met de tegenstemmen van 6 A.R. Kamerleden onder wie de fractievoorzitter mr. Rutgers. In 1925 betrad hij opnieuw de politieke arena, nu als lid van de Tweede Kamer. Hij bleef dat tot zijn benoeming in de directie van de Rijksverzekeringsbank. Maar hij bleef de A.R. beginselen met toewijding verdedigen, ook in een tijd van gevaar voor vrijheid en leven. Hoe levendig herinner ik mij de twintigmans-vergaderingen uit de oorlogstijd, ook bij mij thuis. Meermalen gaf Bijleveld met zijn sonoor stemgeluid leiding aan deze discussies.

Defensie Overigens vallen niet alleen in de natuur maar ook in de politiek hoge bomen soms ten prooi aan novemberstormen. Vooral de defensie-portefeuilles hadden het in het ministerieRuys zwaar te verduren. De minister van oorlog Jhr. G. A. A. Alting von Geusau vroeg op 18 november 1920 ontslag aan de Koningin omdat zijn begroting door verschillende amen-

dementen van de Kamer zo zeer was besnoeid, dat hij de verantwoordelijkheid voor 's lands verdediging niet meer wenste te dragen. Steeds duidelijker werd het streven de beide betrokken ministeries samen te voegen tot een ministerie van landsverdediging. Ruys - en velen met hem - hadden op die post graag de heer Colijn gezien maar deze kon de post niet aanvaarden door zijn functies in de oliemaatschappijen en zijn veelvuldig verblijf in het buitenland. De aandacht viel op een niet-politieke figuur in de persoon van generaal W. F. Pop en deze beheerde tot juli 1921 de beide portefeuilles. Toen raakte ook hij met de Kamer in conflict doordat een door hem belangrijk geacht artikel van de Dienstplichtregeling werd verworpen. Weer werd een meer politieke figuur gevonden in de persoon van de antirevolutionair J. J. C. van Dijk. Deze zat de rit geheel uit en ging met Ruys over naar zijn volgende kabinet, zij het dan ook alleen als minister van oorlog; de marine kreeg voorlopig nog weer een eigen chef tot de afzonderlijke departementen in 1926 werden opgeheven.

S. de Vries Czn Betekende de toetreding van de heer Van Dijk naar veler mening een versterking van het kabinet, zijn partijgenoot Mr. S. de Vries Czn had het als minister van financiën zwaarder te verduren. De oud-wethouder van Amsterdam had zich in 1918 pas onder zware druk beschikbaar gesteld, men had hem gezegd dal de formatie-Ruys zou mislukken wanneer hij - ofschoon ,,derde keus" zou bedanken. Mede door zijn niet al te plooibaar karakterheeft hij het in het kabinet, maar ook in zijn verhouding met de Kamer en de geestverwante fracties niet gemakkelijk gehad. Bovendien was ,,bezuiniging" alom het wachtwoord en ook politici bezuinigen bij voorkeur op de portefeuille van hun buurman. Wel werden zijn voorstellen tot ver-

hoging van de inkomsten- en vermogensbelasting, de verdedigingsbelasting en een herziening van de personele belasting aanvaard, maar de begroting voor 1921 vertoonde toch een tekort van 54 miljoen, een bedrag waarvoor de huidige beheerder van 's lands schatkist een gat in de lucht zou springen. Maar de positie van De Vries werd er niet sterker op en toen de premier door de wijzigingen van de militaire departementen zijn kabinet moest reconstrueren maakte hij van deze gelegenheid gebruik om de ook door hem niet bepaald beminde minister van financiën te lozen. Dat gebeurde echter op een weinig elegante manier. Hij liet de betrokkene bij zich komen en deelde hem mee, dat hij twee andere kandidaten voor deze portefeuille op het oog had. Mochten deze het beiden af laten weten, dan was het niet uitgesloten dat hij opnieuw een beroep op de heer De Vries zou doen. Het zal niemand verwonderen dat onder deze omstandigheden de minister de eer aan zichzelf hield en op 20 juli 1921 bood hij zijn ontslag aan H.M. de Koningin aan. Reeds een week later werd jhr. mr. D. J. de Geer als zijn opvolger geïnstalleerd. Hiermee deed naast dr. De Visser de tweede C. H. minister zijn intrede in het kabinet. Waarschijnlijk heeft de laatste 60 jaar geen ministerie zoveel wisselingen meegemaakt als het eerste kabinetRuys; niet minder dan vier departementen kregen een nieuwe beheerder waarvan enkele zelfs meer dan eenmaal. Van de A.R. ministers bleef alleen mr. Th. Heemskerk zijn post bezetten, hij zou ook overgaan naar het volgende ministerie-Ruys en tot 1925 in functie blijven. Het leek mij interessant eens na te gaan hoe politieke spanningen niet alleen het deel zijn van het huidige kabinet maar ook 60 jaar geleden veelvuldig voorkwamen en daarbij niet beperkt bleven tot de maand november!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen