VU Magazine 1979 - pagina 226

Wl magazine 4 zus toe in zijn kontakten met deze groepen? Met de beantwoording van deze vragen geeft deze benadering iets terug van de geweldige, oorspronkelijke dynamiek van het tijdsgewricht waarin Jezus optrad en temidden waarvan hij moest handelen. Dan wordt gekeken naar het ,,weefsel" van de tekst zelf. De .,materialist" maakt daarbij gebruik van een aantal ,,kodes" of .,sleutels". Een paar daarvan: de handelingskode - Wie doet wat in het bijbelverhaal? de strategische kode - Wat doen de verhaalpersonen om hun doelen te bereiken, welke ,.strategie" volgen ze? de sociale kode - de schrijver van de tekst refereert natuurlijk aan allerlei maatschappelijke groepen, opvattingen en verschijnselen. De materialistische bijbellezer probeert deze vei-wijzingen te koppelen aan z'n al aanwezige sociaal-historische kennis. de symbolische kode - .,symbolisch" is alles wat te maken heeft met de kulturele en godsdienstige opvattingen van de joden. .,Symbolisch" omdat deze kode als het ware een hemel boven de aarde hangt, als een symbool boven de maatschappelijke werkelijkheid.

Weefsels Al deze kodes tesamen vormen de draden van een weefsel. En taalkundig gezien hangt ,,tekst" samen met ,,textiel" = weefsel. Deze behandeling van een tekst wordt strukturalistisch genoemd, een moderne tak van de literatuurwetenschap. Mengen met een sausje marxisme van de franse filosoof Althusser en de materialistische bijbellezing is in beeld gebracht. Althusser? Wat zegt die? Althusser ,,rekent kerk en godsdienst tot wat hij noemt de ,,ideologische staatsapparaten". In de kapitalistische maatschappij bevestigen ze mede de heersende macht, ook al is dat nog zo versluierd" (Noorda). Dus kerk en godsdienst als geestelijke dienaars van de bestaande orde.

Gesprek met Sijbolt Noorda Ons eerste gesprek voerden we met Sijbolt Noorda, nieuwtestamentikus aan de VU.

Kunt u vertellen vanuit welke belangstelling u zich bent gaan bezighouden met materialistische bijbellezing? Ja, 't sluit aan bij mijn belangstelling voor de konkrete historische omstandigheden waarin een tekst tot stand gekomen is. Anders kan je een tekst niet begrijpen. Wat mensen wel eens vergeten is dat het in de bijbel niet gaat om een neerslag van een geschiedenis van religieuze ideeën. Religie en ideeën leven in, en ook van maatschappelijke situaties. Dat geldt voor de bijbelschrijvers, maar net zo goed voor de bijbellezer van nu. Zowel de historische teksten als mijn uitleg nu worden geproduceerd met konkrete maatschappelijke belangen. Overigens - ik zie de materialistische bijbellezing als een kritiek, korrektie en aanvulling op de gangbare manieren van bijbellezen - en beslist niet als het één en het al. Daarvoor komt er te véél kijken bij lezen en schrijven".

Natuurlijke bondgenoot - Hoe staat u zelf tegenover het marxisme ? ,,Tja, het marxisme verheldert voor mij heel veel van het reilen en zeilen van deze wereld. Ik denk dan nu vooral aan de ontmaskering van het sterk idealistische denken en geloven, dat ook in onze Westeuropese protestantse kring een hoge vlucht heeft genomen. Alsof het allemaal zomaar uit de lucht komt vallen, dat denken en geloven. Wat dat betreft is er voor christenen nog veel van marxisten op te steken. De ellende is alleen dat men geneigd is van het marxisme onmiddellijk absolute antwoorden op alles en nog wat te verwachten. Was er maar wat meer speelruimte. . . - Je hoort vaak het verwijt dat materialistische bijbellezing weten-

schappelijk gezien slecht in elkaar zit. Maar is dat wel een goede norm? Gaat het niet om iets anders, bijvoorbeeld de verstaanbaarheid voor .,gewone" mensen, of een stelling nemen van de kerk? Dat verwijt van onwetenschappelijkheid gaat in z'n algemeenheid niet op. Binnen de kring van de wetenschap zou men zich op z'n minst van zulke dooddoeners moeten onthouden, nu we nog in een experimenteel stadium zitten. Verder hangt het er maar van af in welke situatie je bezig bent met het lezen van de bijbel. Zo'n boekje van Toro (,,Het Zuidamerikaanse evangelie van de bevrijding") is allerminst ,,wetenschappelijke exegese". Het evangelie is daar vertaald naar de hedendaagse toestand. Het Sanhedrin is de CIA geworden en Johannes de Doper heet er Allende. Maar dat wil niet zeggen dat het boekje niet van een heel wezenlijke betekenis is. In Zuid-Amerika is de bijbel altijd het Gouden Boek van de clerus geweest. Nu wordt de bijbel als het ware van de katheder gehaald en aan het volk teruggegeven. Dat is een daad van protest die er wezen mag". - Kan je Zuid-Amerika met Nederland?

vergelijken

"Ik denk van wel. Hier is de bijbel en eigenlijk heel de theologie ook het monopolie geworden van de gearriveerde gelovigen. Maar we hebben al eeuwenlang eraan gewerkt om dat onzichtbaar te maken, door ons bijbellezen en onze theologie te presenteren als ,,universeel geldig". De vergelijking met een krisissituatie als in Zuid-Amerika kan je leren om te doorzien dat degene die pleit voor ,,universele geldigheid" bezig is te versluieren dat z'n geloof bepaald wordt door de situatie".

I i j '

Eeuwige waarheden - Kunt u daarvan een voorbeeld geven? ,,Ja. Neem nou de tekst ,,Heb uw vijanden lief'. Door de onderdrukker kan zo'n tekst met alle gemak worden gebruikt als pleidooi voor een soort algemene mensenliefde om te voorkomen dat je tegen hem in opstand komt. Maar . . . hoe funktioneert hij voor iemand als Martin Luther King? Dan roept de tekst op tot een aktieve strategie om door liefde tot de vijand de macht van de onderdrukker te breken. En dat op

[ | } [

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen