VU Magazine 1980 - pagina 500

i MAGAZINE 2S

Nieuwe rubriek in januari

50 jaar geleden Deze maand eindigt de rubriek ,,De Standaard 100 jaar geleden". Sinds april 1976 bood VU-Magazine elke maand een bloemlezing honderd Jaar oude kranteberichten en commentaren uit Kuypers dagblad in de jaren, die voorafgingen aan de oprichting van de Vrije Universiteit in 1880. Verwonderd, ontroerd, geërgerd en soms geschokt bladerde elke maand een redacteur van VU-Magazine in de 100 jaar oude jaargangen, die bewaard worden in de VU-Bihliotheek. Maar welke gevoelens ook opkwamen, boeiend was het elke maand weer wat werd aangetroffen in Kuypers krant. Zonder commentaar werd doorgegeven wat de aandacht trok. Bij elkaar gaven de afleveringen van de rubriek een uniek tijdsbeeld van wat er gedacht en gedaan werd in de gereformeerde gezindte in de jaren, die voorafgingen aan wat later de ,,verzuiling" zou heten. Van meetaf was het de bedoeling de rubriek te laten doorlopen tot het oprichtingsjaar 1880 van de VU en daar houden we ons maar aan. Wel kost het VU-magazine enige moeite ermee te stoppen juist nu in ZuidAfrika de eerste ,,Boeren-

oorlog" uitbrak. Kuyper aarzelde geen moment partij te kiezen in dit bloedige conflict. De Zuid-Afrikamedewerker van De Standaard, ds. F. Lion Cachet had zowel over het gerechtvaardigde van de gewelddadige opstand als over de uiteindelijke afloop heel wat twijfels, maar Kuyper aarzelt geen moment zich solidair te verklaren met de ,,rebellen". Als voorjaar 1881 de Boeren overwinningen boeken op de Britten (slag hij Langnek, Amajuba) is Kuyper niet te houden van geestdrift. Hij wil nu ook naar Transvaal om dat mee te maken. Dat wordt VU-curatoren te gortig als ze er - uit de krant - van vernemen. De rector-magnificus van de nog geen zeven maanden oude VU krijgt een koel briefje van de strekking dat daarvan niks kan komen: Kuyper moet nu eerst de VU maar eens op poten zetten. Spijtig voor Kuyper. Jammer ook voor de Standaardlezers: Kuyper als oorlogscorrespondent was weer wat nieuws geweest. Nu heeft hij zijn hele leven over Zuid-Afrika geschreven zonder er geweest te zijn. Het gebeuren aan de zuidpunt van Afrika zal diepe sporen nalaten in Kuypers

kijk op de Europese verhoudingen. Z'n aanvankelijke • liefde voor Engeland ruih hij in voor een pro-Duitse houding tot in de eerste Wereldoorlog toe, dit overigens niet tot genoegen van alle gereformeerden. Tot december 1919, elf maanden voor hij op 83-jarige leeftijd overleed, is Kuyper in De Standaard blijven schrijven. Wel vindt Colijn in 1919 Kuypers ,,driestarren" „verward" en „zonderling" worden. In de laatste week van november van dat jaar is de in Londen woonachtige directeur van de ,,Koninklijke" even in Nederland. Op maandag 1 december beveelt hij in een brief aan Standaard-directeur-redacteur Verweyck aan om Kuyper „kortweg" onder „censuur" te plaatsen en voorts om Kuypers dokter te bewegen hem. verder schrijven voor De Standaard te verbieden. Wat vond Colijn .,verward" en ,,zonderling"? Hij geeft het niet aan in z'n brief, maar in De Standaard van 28 november treffen we een duidelijk door Kuyper geschreven driestar ,,Staking", waarin deze zich keert tegen de gedachte dat „Staking uit den Booze is, en dóór ons, als Christenwerklieden, nooit of te nimmer mag worden in practijk gebracht". Dat mocht wel, vond Kuyper. Nooit meer staken zou betekenen ,,dat de werkgevers zich aan niets meer stoorden, en, wetende dat ze het werkvolk in hun handen hadden, tenslotte het schier onmenschelijke van hen afvergden, zonder dat er kans op uitredding over-

bleer'. • ter de gereed zijnde proponenten dan toch een plaatsing moeten vinden, dan springt het immers vanzelf in het oog, dat de andersdenkenden althans van die proponenten nooit een breuke voor hun Kerk hebben te vreezen, al ware het slechts om de doodeenvoudige reden, dat ze dan na degelijk onderzoek die proponenten slechts vriendelijk zouden hebben in te laten, om zelfs eiken schijn van gevaar voor hun Kerk te

doen wijken. ( . . . ) Men ziet dus, dat er zelfs van al dat geroep over gevaar voor de eenheid der kerk niets hoegenaamd aan is, en dat het gevaar, voor zoover men het zich dan inbeeldt, volstrekt niet veroorzaakt wordt door de Vrije Universiteit, maar uitsluitend door het enghartig exclusivisme van Dr. Doedes CS., dat aan andersdenkenden, zelfs op paedagogisch gebied, den weg poogt te versperren.

En op 29 november keert Kuyper zich in de driestar ,, Oeconomisch overwicht tegen de steeds meer openbaar wordende neiging ,,om het principiële overwicht te doen vervangen door het geldelijke". Dit was een radicale allesbeheersende tegenstelling, reeds door Christus ,,staande tegenover de geldwolven uit zijn eigen dagen" gesignaleerd. Overigens wees Kuyper erop dat de tegenstelling niet altijd duidelijk was. ,,Veel-

eer maakte de tegenstelling, gelijk ze zich in het practische leven keer na keer voordeed, vaak eer omgekeerd de indruk, alsof het HeiUge en het Goddelijke zich omhoog hief door de steun van het Kapitaal te zoeken". Op 10 december 1919 verbiedt de dokter Kuyper verder voor De Standaard te schrijven. Maar wat er ook gemankeerd mag hebben aan Kuypers gezondheidstoestand in 1919, gebrek aan visie had hij niet. Zo voorspelt hij 10 maart 1919 in een driestar dat het verslagen Duitsland over drie, vier, misschien tien jaar weer zal opleven. „Misschien door een Napoleon!". Juist in die maanden treedt Hitler als lid no 7 toe tot de juiste opgerichte nationalistische Duitse Arbeiders Partij. Dit voert ons naar het antwoord op de vraag welke rubriek de nu gestopte serie ,,De Standaard 100 jaar geleden" zal opvolgen. Het was natuurlijk aantrekkelijk geweest de periode te nemen, waarin de Gereformeerde Kerken ontstonden, de tijd van Kuypers opmars naar het regeerkasteel, de jaren 1901-1905 waarin hij premier was en waarin de Spoorwegstaking viel of de periode voorafgaande aan de eerste Wereldoorlog. Na veel wikken en wegen ging onze voorkeur tenslotte uit naar een nieuwe rubriek ,,De Standaard 50 jaar geleden", vooral omdat het vandaag weer wemelt van geluiden waarin vergelijkingen worden getrokken tussen verschijnselen uit de jaren dertig en nu. Klopt dat wel? We zullen zien. Volgende maand de eerste aflevering. Wat schreef De Standaard 50 jaar geleden, januari 1931? Hitler was nog niet aan de macht. De Duitse herbewapening moest nog beginnen, dus daarvoor kon nog niemand bang zijn. Tegen dit decor discussieert het vaderland januari 1931 over de hewapeningsproblematiek.

(BvK)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen