VU Magazine 1980 - pagina 170

nJ magaüne 36

In memoricon F.H. Landsman (1907-1980) en IJ. Buskes (1899-1980) door prof. Mr. LA. Diepenhorst

zijnde kerkelijke woordvoerders. Hij was op een bepaalde wijze zeer gehecht aan de ,,vaderlandse" kerk. Hij was een geweldig tegenstander van dierbaarheid, van hem niet liggende geestelijke heerszucht; zelf speelde hij ondertussen graag de baas. Diepe minachting koesterde hij voor ondeskundigheid: iemand moest feiten en stukken kennen, alvorens te oordelen. Zijn lichtgeraaktheid bewees dat hij gevoelig was. De soms vrij puntige bepaling van eigen mening vond plaats vanuit een grote liefde voor de kerk, een bij alle beslistheid schuchtere, innerlijk doorleefde geloofsovertuiging, die andere warmte zocht. Meeslepen liet hij zich zelden. Een bepaalde nuchterheid bewaarde hem voor eenzijdig handelen ondanks prikkelende formuleringen. Hij wilde ten diepste - hij slaagde er alles tezamen beschouwd vrij aardig in-samenbinden en opbouwen. Zijn kerk zonder de band met het verleden te kappen naar een nieuwe toekomst te leiden was zijn ideaal. Op de leeftijd van 72 jaar is ds. Landsman en 80 jaar oud is ds. Buskes aan de Nederlands Hervormde kerk ontvallen. Misschien werd het op deze manier niet helemaal nauwkeurig gezegd. De eerstgenoemde jarenlang secretaris-generaal van zijn kerk, een uiterst bekwaam leider van vergaderingen, beschikkend over administratief talent in staat tot scherp formuleren en beleidvol manoeuvreren, behoorde naar algemeen gevoelen hoezeer hij ook binnen zekere grenzen de eenheid zocht, zeer beslist tot zijn kerk. De tweede, van huis uit gereformeerd, werd beschouwd als protestant, als reformatorisch, als christelijk predikant ongeacht zijn tamelijk bewogen kerkelijke loopbaan; zijn aan de universiteit van Amsterdam verkregen eredoctoraat in de theologie wees ook op nationale betekenis. Hun heengaan, gescheiden door een klein tijdsverloop zet aan het denken. Het is verleidelijk maar het zou onjuist zijn beiden aan elkaar af te meten en nog minder hen tegenover elkaar te plaatsen. Zij leken uitwendig niets op elkaar. Landsman ging koel, enigszins gereserveerd, zich zelf lichamelijk wat klein voelend en daarom ook zich een tikje geharnast gedragend door het leven. Hij koesterde als logisch denker, wars van zwaarwichtige formuleringen, enige afkeer voor de kooi en een geit sparende, sponzige en voor zijn besef soms niet geheel oprecht

Bij, Buskes is wel het laatste wat men met hem in verband zal brengen: koelheid, integendeel er brandde van binnen voortdurend een vuur: er trof een bij tijden iets oosters aandoende felheid; hij was een bewogen man. Ofschoon gehinderd door een klein spraakgebrek en een niet fraaie intonatie, bezat hij welsprekendheid. Niet dat

zijn taalgebruik bijzonder fraai was of dat zijn beelden verrasten. Er ging van hem iets uit, wat zelden in ons land of daarbuiten wordt gevonden: bezieling, innerlijke aan anderen zich nagenoeg opdringende gedrevenheid. Wie er oog voor had, ontdekte in zijn optreden zwakke steeën. Buskes kon grof over anderen oordelen; hij cijferde zichzelf niet weg. Graag ondertekende hij adressen. Debatteren, waarbij hij ook over een welvoorzien arsenaal van ,,kunstmiddelen", aan ingewijden bekend, bleek te beschikken, lag hem. Het op de grens van heiligheid leven bergt grote gevaren in zich; hij ontsnapte er niet geheel aan. Toch, wie met Buskes in diens beste ogenblikken - het waren er vele - in aanraking kwam, wie hem hoorde preken zodat de man op de preekstoel zelf meegesleept door zijn boodschap zich als het ware vereenzelvigde met wat hij zei, zal de lust tot lichtvaardige kritiek eens en voorgoed zijn vergaan. Daarenboven was Buskes in weerwil van kleinheid en slimheid grootmoedig. Nooit heeft hij, die van zijn standpunt uit reden te over had zich over de gereformeerde kerken mateloos te ergeren, zich aan het betalen met gelijke munt schuldig gemaakt. Hij wilde werven, uitdragen, troosten. Op velen zal zijn sociale bewogenheid diepe indruk hebben gemaakt, zijn afkeer van een ,,kapitalistisch" beleid, zijn strijd voor de ,,vrede" en dus tegen de bewapening. Toch ging dit voor mijn besef soms vervelen, zo goed als iemand die hem geregeld las, wel wist wat zijn bezwaren waren tegen dode orthodoxie en letterknechterij. Wat nooit verveelde, maar integendeel tot in zijn laatste levensjaren fascineerde, was het steeds weer oplichten van de evangelische vonk. Baskes was verbi divini magister, bedienaar van het goddelijke woord. Tegenover de Vrije Universiteit stond Landsman beslist terughoudend, althans naar buiten is van enige bijzondere sympathie zijnerzijds voor deze instelling nooit gebleken; natuurlijke rekende hij steeds met wat er door hen die aan haar verbonden waren, geschreven en gezegd werd en daar had hij dikwijls waardering voor. Buskes daarentegen bleef zich steeds aan Bavinck verwant gevoelen en woonde in later jaren, toen hem de hand der verzoening was gereikt vanuit gereformeerde kerkelijke kring, nog al eens een hoogtij van de academie, waaraan hij zelf gestudeerd had, bij. De eredoctoraten aan Martin Luther King en Beyers Naudé verleend, waren naar zijn hart; King droeg zelfs tijdens de plechtigheid van de uitreiking der bul zijn toga. Thans zijn zij heengegaan: de kerkelijke regent en de kerkelijke verkondiger. Ik denk dat ieder op zijn wijze maar elk met een glimlach van begrijpen zou hebben gereageerd op een hen uitluidend woord, dat tracht uit te drukken hoe in brede kring is aangevoeld dat zij werkelijk Hem dienden die enkel zulk een dienst waardig

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen