VU Magazine 1983 - pagina 441

maken van de actie waarbij weliswaar de identiteit van de daders onvermeld bleef maar alle overige details vermeld werden. De daders kregen toen al gauw de aanduiding ,,penembak misterius", mysterieuze schutters. Met het grote vermogen de Indonesiër eigen om overal afkortingen van te maken, werd dit al gauw,,petrus". De dubbele bodem met de verwijzing naar de heilige Petrus, die voor de katholieken als hemelpoortbewaker geldt, was ook een cynische verwijzing naar de godsdienst waartoe Benny Murdani behoort. Vooral binnen Islam-kringen roept deze verwijzing allerlei sentimenten op die de verscherpte godsdienstige tegenstellingen tussen de Islam en het Suharto-bewind over de grondslag van de staat alleen maar versterken. Na verloop van tijd, ongeveer begin juli, toen de acties maar doorgingen, tegen de aanvankelijke verwachtingen in dat het slechts om een tijdelijke noodmaatregel bedoeld als shocktherapie te doen was, begonnen er steeds meer kritische geluiden te komen. Weliswaar zwegen de religieuze groeperingen nog officieel maar binnenskamer gaven zij de regering van hun grote zorg blijk. Er kwamen nu ook steeds berichten dat vrijwel overal in het land lijken gevonden werden. Meestal betrof het getatoeëerde lijken waardoor het recidivisten zouden zijn (in de gevangenis lieten de veroordeelden zich tatoeëren als teken van hun mannelijkheid en als bewijs dat ze ,,gezeten" hadden). Ook kwamen er berichten dat er vergissingen waren gemaakt bij de ,,arrestaties" en dat personen die op de verdachten leken per abuis waren meegenomen. Maar veel alarmerender waren de berichten dat het werkelijke aantal slachtoffers het officieel vermelde aantal verre overtrof. Met name zouden in het kalkgebergte in de buurt van Yogyakarta op 15 km afstand van Wonosari in de grotten boven onderaardse rivieren die naar de Zuidzee stromen honderden, geboeide misdadigers zijn ,,afgevoerd". Aanvankelijk mochten in de maanden mei en juni buurtbewoners de executies als getuigen bijwonen. Maar vanaf juli werd hen dat verboden. Op elke vrijdag en zondag komen er echter volgens een getuigeverklaring nog steeds (in ieder geval tot eind augustus) vrachtwagens vol met geboeide gevangenen. Deze berichten kwamen niet in de pers. Ook werden er geen ingezonden brieven en artikelen opgenomen die regelrecht protesteerden tegen deze acties. Slechts als er indirecte toespelingen gemaakt wer-

vu-Magazine 12(1983) 10 november 1983

den kon een critisch geluid doordringen. De duidelijke protesten van het rechtsinstituut werden maar zeer ten dele door de kranten opgenomen. Geleidelijk aan begon de stemming om te slaan. Steeds meer hoger geplaatste autoriteiten distantieerden zich in bedekte termen van de acties. Steeds meer mensen begonnen ook te begrijpen dat een dergelijke systematische aanpak, waarbij op grond van tevoren opgestelde namenlijsten, personen in koelen bloede worden afgemaakt, ook voor andere groepen dan de misdadigers gebruikt kon worden. Vrijwel de hele oppositie was echter geïntimideerd. Maar ook onder het volk begon men te begrijpen dat de dagelijkse nood van het leven niet werd opgelost door het neerschieten

Naar schatting 2.500 mensen omgebracht van de veelal kleine misdadigers. Er kwamen al stemmen in de kranten dat de grote misdadigers gepakt moesten worden en dat bovenal de grote corrupters op een zelfde wijze moesten worden geliquideerd. Ook de buitenlandse regeringsvertegenwoordigers begonnen de Indonesische autoriteiten diplomatiek onder druk te zetten. Men wees op het zeer slechte image dat Indonesië hierdoor in het buitenland zou krijgen en het gevaar dat dit zou opleveren voor de hulprelaties met de donorlanden. Toen ook nog eind juli Ali Murtopo ten overstaan van buitenlandse reporters (en een Nederlandse televisiecamera) openlijk verklaarde dat de richtlijnen voor de moorden waren uitgegaan van het ministerie van defensie en veiligheid (lees: Benny Murdani persoonlijk), omdat de conventionele misdaadbestrijding ontoereikend was gebleken, was men op het hoogste niveau kennelijk zo geschrokken en uit angst dat een verdere openlijke verslaggeving de regering nog meer zou compromitteren mochten vanaf 5 augustus geen berichten meer over de acties verschijnen. Dit zou overigens niet betekenen dat de acties gestopt werden. In een mondelingen toelichting aan de hoofdredacteuren van de nationale bladen werd gezegd dat de lijsten die opgesteld waren, gewoon afgewerkt zouden worden. Dit plotselinge verbod heeft tot een merkwaardige (zelf-)censuur geleid in een artikel van ds. Andar Ismail in het

officiële orgaan van de Raad van Kerken van Jndonesië, Berita Oikoumene, van juli 1983. Onder de veelzeggende titel (maar nauwelijks te vertalen vanwege de woordspeling) Penembak Gelap, Mengapa Gereja Le/ap?(Sluipschutters, waarom sluimert de kerk?) stelt hij aan het slot de vraag: Aan welke kant staat de kerk? Hij beantwoordt die vraag in de laatste alinea die echter bij verschijning, na 5 augustus, is witgemaakt. Houdt men die tekst tegen het licht dan is het antwoord gelukkig nog duidelijk te lezen. ,,Zoals Jezus solidair is met diegenen die slachtoffer zijn en lijden (...) (zo wil ik) zonder aarzeling antwoorden: Ja, wij staan aan de kant van de recidivisten." Dit plotselinge verbod leidt nog tot veel ernstiger zaken dan verminkingen in teksten. Niet alleen valt hierdoor elke controle op het gebeuren weg, maar is er hu ook plaats voor de wildste geruchten. Zo kon men eind augustus in Jakarta taxichauffeurs al over 25.000 tot 50.000 slachtoffers horen spreken. Dit aantal is zwaar overtrokken, maar zulke getallen gaan wel een eigen leven leiden. Volgens mijn eigen berekening op grond van informatie uit Oost- en Midden-Java van contactpersonen en vanuit Jakarta van het instituut voor rechtshulp schat ik dat er van september 1982 tot eind augustus ± 2.500 mensen op Java zijn omgebracht bij deze acties. Maar dit aantal kan de laatste tijd zeer zijn opgelopen. Zo komen er vanuit Midden-Java alarmerende berichten over moorden uitgevoerd door vermomde personen, die vermoedelijk niets meer te maken hebben met de vanuit Jakarta gedirigeerde sluipmoordenaarsteams. Persoonlijke vetes kunnen nu onder het mom van de misdaadbestrijding makkelijk beslecht worden. De anarchie van de staat heeft zo weer ruimte geschapen voor de anarchie van de straat.•

Abonnees van het Indonesische blad Berita Oikumene ontvingen in juli hun blad in verminkte vorm. Het slot van een kritisch artikel over de gali-moorden was wit gemaakt. Zelfcensuur uit vrees? Waterstond vertelt dr. Schutte Nordholt in dit artikel in VU-magazine

367

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen