VU Magazine 1983 - pagina 311

,,Oostbloklanden" geldt, dat morele steun voor dit verzet bij de overgrote meerderheid van de bevolking aanwezig was. En dat feit is, volgens de Poolse historicus Madajczyk, weer het gevolg van het verschil in optreden van de Duitse bezetter ten oosten en ten westen. Vooral in het begin van de oorlog gedroegen de bezetters zich relatief,,gematigd" in die landen, welke voor opname in het ,,Groot-Germaanse Rijk" in aanmerking kwamen. Een optreden dat althans wezenlijk verschilde van dat in landen als Polen en, later, ,,Witrusland", waar niemand de illusie kon koesteren dat ook maar iets gunstigs te verwachten was van de Duitse invallers, die zich daar van aanvang aan ais beesten gedroegen.

op de problematiek rond de joden, die mij sinds mijn jeugd heeft geobsedeerd. Ik ben tot de conclusie gekomen dat alleen in een socialistische maatschappij een einde kan worden gemaakt aan racisme en antisemitisme en de joodse gemeenschap tot volle ontplooiing kan komen. Ik heb het antisemitisme bestudeerd in zijn ontstaan en groeiproces, van de pogroms in het tsaristische Rusland tot de Dreyfusaffaire. Voor mij was het nazisme er de meest evidente manifestatie van in de twintigste eeuw." Het spionnagenet dat Trepper al voor de Tweede Wereldoorlog opbouwde en dat, tijdens deze oorlog, van W.A. en Gestapo zijn Duitse codenaam kreeg, stond ten dienste van de Sovjet-Unie. Op de verschillende posten voornamelijk Joden: die konden, aldus Trepper, geen verraad plegen, omdat hun leven sowieso bedreigd werd door de nationaal-socialisten. Dat Die Rote Kapelle na de oorlog kreeg, waarvoor men had gevochten, is nauwelijks vol te houden wanneer men het verdere levensverhaal van Trepper volgt. Na de geallieerde overwinning wordt hij in Rusland eerst gehuldigd voor zijn activiteiten. Daarna echter treft de terreur van Joseph Stalin ook hem en belandt hij in de gevangenis. Na tien gruwelijke jaren weer vrijgelaten — Stalin is dan inmiddels dood — neemt hij, als naamloos burger, de wijk naar zijn geboorteland Polen. Maar ook daar wordt hij helaas weer het slachtoffer van antisemitisme dat, vooral na de zesdaagse oorlog in het Midden-Oosten van 1967, weer groteske vormen aanneemt. Men weigert hem een uitreisvisum voor Israël en houdt hem angstvallig in de gaten. Een meesterspion is immers nooitte vertrouwen!

De dirigent en zijn oiicest Is er zoiets geweest als een ,,Europees verzet", of waren de onderlinge verschillen zo groot, dat men de uiteenlopende anti-bewegingen moeilijk onder één noemer brengen kan?, zo luidde een vraag waarover de confererende historici en verzetsmensen zich bogen. Het maakt nogal verschil of men tegen een vreemde of een binnenlandse,,,eigen" overheersirvg vecht. De strijd tegen het fascisme is het gemeenschappelijke element. Voor verschillende groepen betekent dit verzet echter méér. In veel gevallen was het ook een strijd vóór iets; een ander maatschappelijk bestel, een rechtvaardigersamenleving, een nieuwe internationale orde. Het antwoord op een andere vraag — namelijk of men na de oorlog heeft gekregen waarvoor men voor en tijdens de oorlog had gestreden — is daarvan sterk afhankelijk. .,D/e Rote Kapelle" (het rode orkest) is /7ef voorbeeld van een verzetsbeweging, die niet slechts vocht tegen het nationaal-socialisme, maar het nazidom veeleer als symptoom beschouwde van een negatieve ontwikkeling die Europa al veel langer in z'n greep had. in de mémoires die Leopold Trepper, de ,,dirigent" van het orkest in '75 publiceerde onder de titel ,,Het grote spel", somt hij de met name Joods-nationalistische en communistische elementen op, waaruit zijn motivatie was opgebouwd. ,,lk ben communist geworden omdat ik jood ben", schrijft hij. ,,/n mijn contact met de arbeiders van Dombrova heb ik het kapitalistische uitbuitingssysteem in volle omvang leren kennen. Daarnaast heb ik in het marxisme het definitieve antwoord gevonden VU-Magazine12(1983)7juli1983

Leopold Trepper, dirigent van „Die Rote Kapelle"

We schrijven 1972 als de Poolse autoriteiten de doodzieke Trepper laten gaan, de ,,dirigent", die met zijn rood orkest, en met een geraffineerd, omgekeerd Englandspiel, direct en indirect zo'n belangrijk aandeel had in de nederlaag van nazi-Duitsland... Bestrijding van het fascisme en herstel van de democratie was het belangrijkste doel van deze beweging, aldus de Oostduitser prof. H. Scheel, ter conferentie aanwezig, die als jongeman deel uitmaakte van Die Rote Kapelle. Het ontstaan van de groep lag vóór Hitler's machtsovername. Maar op dat moment verlegde men de activiteit van bovengronds naar ondergronds. In zijn bewogen betoog stelde prof. Scheel, dat de Kapelle overigens meer was dan alleen een spionnagenet: scholing, hulp aan vluchtelingen en versprei261

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen