VU Magazine 1983 - pagina 49

Europese eigendunk aan de kaak gesteld op symposion

Eurocentrisme en wetenschap door dr. A. W. Musschenga Jarenlang is het vanzelfsprekend geweest om uit te gaan van de superioriteit van de westerse beschaving en haar verworvenheden, waaronder de wetenschap. De kuituren van nietwesterse samenlevingen werden als primitief beschouwd. Zij bevonden zich op een lager ontwikkelingsstadium dan de westerse kuituur. In reaktie op deze evolutionistische kultuurbeschouwing ontwikkelde zich in de kulturele antropologie een stroming die benadrukte dat kuituren niet ingedeeld kunnen worden in meer of minder ontwikkeld, meer of minder waard. Kuituren kunnen niet los gezien worden van de omstandigheden waarin ze voorkomen, ledere kuituur bevat die middelen, nodig voor het overleven van een samenleving, die aangepast zijn aan de omstandigheden waaronder die samenleving leeft, ledere kuituur is uniek en gelijkwaardig aan andere kuituren. Ook op deze stroming van het kuituurrelativisme is de nodige kritiek gekomen. Positief is dat het kuituurrelativisme de aandacht heeft gevestigd op het gevaar van „efnocentrisme" in de houding tegenover andere kuituren. Etnocentrisch is men wanneer men de normen, waarden en (materiële) verworvenheden van de eigen kuituur als uitgangspunt en als maatstaf neemt bij het bestuderen en beoordelen van andere kuituren. De revolutionisten beargumenteren hun etnocentrisme vanuit een visie op kulturele ontwikkeling. Ook al heeft het evolutionisme als kultuurtheorie afgedaan, het etnocentrisme als verschijnsel is blijven voorbestaan. Het is moeilijk — en misschien wel onmogelijk — om zich bij het beschouwen van andere kuituren los te maken van de eigen kuituur. Het begrip etnocentrisme heeft zich ontwikkeld tot een begrip met een lading die een duidelijke afkeuring uitdrukt. Etnocentrisme is niet alleen een beschrijvend, maar ook een waarderend begrip. Eurocentrisme is een vorm van etnocentrisme waarin de Westeuropese kuituur uitgangspunt en norm is. De vraag in hoeverre ook in de westerse wetenschapsbeoefening en bij de

VU-Magazine 12 (1983) 2 februari 1983

leder achte de ander uitnemender dan zichzelf, zo luidt de opdracht. Meestal echter gebeurt het omgekeerde. Veelal onbewust hanteert men het eigen doen en laten als maatstaf ter tieoordeling van anderen. „Etnocentrisme", heet die neiging, waaraan ook beoefenaars van de wetenschap zich schuldig maken. In West-Europa stelt men vrijwel automatisch de eigen methoden en theorieën als norm aan de wetenschap die elders in de wereld wordt beoefend; een vorm van „eurocentrisme". Op initiatief van VU-medewerkster dr. Mineke Schipper en in samenwerking met de jubilerende NUFFIC en het VU-t}ezinningscentrum, werd aan deze thematiek een symposion gewijd onder de titel „EUROCENTRISiME EN WETENSCHAP". Voor VU-magazine doet dr. A. W. Musschenga, mede-organisator en studie-secretaris van het Bezinningscentrum, er in dit artikel verslag van. Links dr. Mineke Schipper, rechts dr. Bert Musschenga. (foto AVC-VU-Steve de Reus)

beoefenaars van wetenschap vormen van eurocentrisme te bespeuren zijn, vormde de aanleiding om in december van het vorige jaar een symposion te organiseren over „Eurocentrisme en Wetenschap", een initiatief van dr. Mineke Schipper, als hoofdmedewerkster Algemene Literatuurwetenschap aan de VU verbonden. Organisatoren waren de NUFFIC (Netherlands Universities Foundation For International Cooperation) en het Bezinningscentrum van de VU. Wat moet men zich precies bij eurocentrisme in relatie tot wetenschap

voorstellen? Er zijn allerlei voor de hand liggende voorbeelden te geven. De rechtswetenschap gaat uit van het westerse idee van de mens die primair een onafhankelijk en zelfstandig individu is, terwijl in niet-westerse kuituren mensen allereerst als onderdeel van een gemeenschap worden gezien. De westerse theologie is geneigd om Gods heilsgeschiedenis alleen in de geschiedenis van het westen zichtbaar te zien worden. De westerse literatuurwetenschap ziet vaak de mondelinge verhalen die men in Afrikaanse landen nog aantreft, niet als litera-

43

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen