VU Magazine 1985 - pagina 499

De aandacht die we hebben voor het nazistische Duitsland van '33-'45 bepaalt nog steeds in belangrijke mate onze verhouding met het Duitsland van nu. Duitsers, en Duitse politici in het bijzonder, worden in sterke mate beoordeeld op de wijze waarop ze omgaan met hun Duitse verleden. Bondspresident Richard von Weiszacker, onlangs op bezoek in Nederland, wordt als een meer integer Duitser beschouwd dan Bondskanselier Helmut Kohl omdat de eerste openlijk verklaart het verleden te aanvaarden en zich daarvoor aansprakelijk te houden, terwijl Kohl zich in onze ogen verschuilt achter zijn 'Gnade der spaten Geburt', om vervolgens president Reagan mee te tronen naar Bitburg, ondanks verontruste en verontwaardigde reacties van de zijde van de voormalig bezette landen.

als teken van de betrokkenheid bij het lot van de slachtoffers van de Duitse terreur. Maar tot grote verbazing van de Duitsers bleek men in Landsmeer niet gecharmeerd te zijn van dit voorstel. Men was ten allen tijde welkom, maar niet op de bewuste meidagen. Het Nederlandse antwoord op dit voorstel werd gerespecteerd door Bergneustadt,. maar deed hen eveneens inzien dat, ondanks alle goede wil, het inzicht in de Nederlandse gevoeligheden niet voldoende was gebleken. Een dergenen die daar iets aan wilde veranderen was de directeur van de plaatselijke Heimvolkshochschule, Egon Erwin Muller. De Alfred Nau Heimvolkshochschule is verbonden aan de sociaal-democratische Friedrich Ebert Stiftung. Deze instantie houdt zich bezig met de politiekmaatschappelijke vorming van de BondsNiet alleen een man als Kohl heeft moeite burgers, het wetenschappelijk onderzoek om de gevoeligheden van landen als Ne- van de sociaal-democratie en de arbeidersderland in te schatten. De Tweede Wereld- beweging en het verzamelen en archiveren oorlog heeft emoties losgemaakt die pas van historisch materiaal op het gebied van zijn te vatten wanneer men de getroffen de sociaal-democratie. De stichting heeft volken goed leert kennen, door een tijd in circa tien van dergelijke conferentieoorhet bewuste land te leven. den, zoals in Bergneustadt, en men organiHet fascistische verleden van Duitsland en seert jaarlijks ongeveer 14.000 conferenties de ervaringen van de Tweede Wereldoor- van verschillende opzet. log hebben het Nederlandse beeld van Duitsland en de Duitsers diepgaand gewij- Het interessante in ons geval is nu dat de zigd, net zoals overigens de Duitsers zélf genoemde Egon Erwin Muller besloot om worden geconfronteerd met een veranderd met de institutionele mogelijkheden, die en minder positief zelfbeeld. Het negatief hem ter beschikking stonden een eigen bijgetinte Duitslandbeeld maakt de communi- drage te leveren aan het verbeteren van de catie tussen Nederlanders en Duitsers be- contacten tussen Nederlanders en Duitsers duidend moeilijker en dat valt te betreuren. en meer inzicht te krijgen in het NederlandNiet alleen is de Bondsrepubliek van groot se beeld van Duitsland. Persoonlijke conbelang op economisch, politiek, militair en tacten met prof. Labroisse, hoogleraar sociaal-cultureel terrein, de Duitsers vor- nieuwe Duitse literatuur, leidden ertoe dat men zélf een essentieel element in dat on- in de week van 31 september tot 4 oktober verwerkte verleden. Dat houdt in dat het een twintigtal studenten Duits en geschieuiterst nuttig kan zijn om Nederlanders en denis konden deel nemen aan de conferenDuitsers bij elkaar te laten komen om over tie in Bergneustadt, die geheel door de hun beider verhouding ten opzichte van Friedrich Ebert Stiftung werd bekostigd. De het fenomeen Duitsland na te denken en te overige deelnemers aan het congres bediscussiëren. stonden hoofdzakelijk uit Duitse studenten, die voor een belangrijk deel Nederlands studeerden. Deze groep bestond uit circa Krans Dit bleek onlangs mogelijk toen het voor- vijftien studenten. stel werd gedaan om in de plaats Bergneustadt een Nederlands-Duitse conferentie te De deelnemerslijst geeft al enigszins aan op organiseren ointrent het thema 'Duitsland welke wijze men 'Duitsland 1985' wilde be1985 — 40 jaar later'. De directe aanleiding handelen. Niet alleen vanuit een historisch voor het organiseren van de conferentie en politiek perspectief maar ook met het was een voorbeeld van het gevoelige en oog op de literatuur. Het historisch politieook moeizame karakter van de Duits-Ne- ke deel van de conferentie werd door prof derlandse communicatie, zeker ten aanzien Hans Adolf Jacobsen, hoogleraar politicovan de Tweede Wereldoorlog. De gemeen- logie in Bonn, Johannes Ohlemüller, prof. te Bergneustadt was al sinds vijftien jaar ge- Jürgen Hess, hoogleraar nieuwste geschiejumeleerd met de Nederlandse gemeente denis aan de VU en drs. Friso Wielenga, tijLandsmeer, hetgeen had geresulteerd in delijk onderzoeker aan de VU op een plaats een intensieve en vruchtbare relatie. Nu gefinancierd door de Stiftung Volkswagenkwam men in Bergneustadt op het idee om, werk, waargenomen. Voor het literaire genaar aanleiding van het feit dat de Tweede deelte waren prof. Labroisse, hoogleraar Wereldoorlog veertig jaar was beëindigd, aan de VU, Bernd Muller, een Duitse neereen delegatie naar Nederland te sturen om landicus en de schrijver Harry Mulisch, verdaar op de vierde mei een krans te leggen antwoordelijk. De conferentie in Bergneu-

VU-MAGAZINE — DECEMBER '85

stadt werd aangevuld met een bezoek aan Bonn. Realpolitisch Nu is een conferentie rond het thema 'Duitsland 1985 — 40 jaar later' niet vrij van problemen van definiëring, want wat moeten we nu verstaan onder de term Duitsland, een land dat als staatkundige eenheid niet meer bestaat? Het gemak waarmee Nederlanders zichzelf als Nederlander beschouwen is omgekeerd evenredig met de moeite, die de Duitsers hebben met hun eigen nationale identiteit. Wanneer men zich met Duitsland of de Bondsrepubliek bezig houdt, moet men beseffen dat bepaalde vanzelfsprekendheden niet opgaan voor Duitsers. De Duitse deling is nog steeds niet constitutioneel verwerkt. De Westduitse grondwet van 1949 gaat uit van de tijdelijkheid van de Bondsrepubliek. Zelfs nu nog zijn Westduitse politici en ambtenaren verplicht om niets te doen wat het herstel van de eenheid in gevaar zou kunnen brengen. De historische verantwoordelijkheid van de Bondsrepubliek noodzaakt de Westduitse politiek echter om dergelijke interne wensen te blijven zien in het kader van de internationale ontspanning. Men hanteert het 'rea/po//fec/?e'standpunt, zoals dat door Jacobsen werd genoemd in zijn lezing omtrent de Duitslandpolitiek: vasthoudend aan het ideaal van de eenheid, zoeken naar een modus vivendi, die noch de Westelijke landen, noch de Oostblokstaten het angstzweet doet uitbreken voor een Duitse grootmacht in Midden-Europa of voor Duits revanchisme. Men is zich in de Bondsrepubliek zeer wel bewust van het feit dat men als Duitse staat een bijzondere verantwoordelijkheid draagt ten aanzien van de internationale onstpanning. De drang om een verzoenersrol te spelen geeft de Westduitse buitenlandse politiek een extra stimulans een wereldpolitieke rol te vervullen, die er mede toe bijdraagt dat de regionale belangstelling voor Nederland op het tweede, zoniet derde plan komt. Dat de interesse voor Nederland en de taxatie van haar politieke gewicht gering is in de Bondsrepubliek bleek wel tijdens het gesprek dat wij in Bonn hadden met Ernst Waltemathe, lid van de 5PD-fractie in de Bondsdag. Waltemathe geldt in zijn fractie als de specialist op het gebied van Nederland. Hij woonde gedurende de oorlog als zoon van een joodse moeder in Amsterdam, heeft de oorlog overleefd zonder te hoeven onderduiken. De familie van zijn moeder is echter voor het grootste gedeelte vermoord. Na de oorlog is hij vertrokken naar Bremen, en sinds 1972 is hij voor deze stad lid van de Bondsdag. Maar ook Waltemathe is, ondanks zijn sympathie voor Nederland en zijn breedsprakige vaagheid, niet in staat te ontkennen dat

411

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen