VU Magazine 1985 - pagina 157

gen over en behandeling van slaven. Het bezoek van de Quakers in 1840 aan de Reveilmannen leidde het jaar daarop tot een Maatschappij ter bevordering van de afschaffing van de slavernij, maar van de grond kwam de actie de eerste dertien jaar niet. Sommige Reveil-vrienden dachten alleen maar aan verbetering van het lot van de slaven, niet aan emancipatie. Groen zelf sprak in 1843 over het "bedachtzaam vrijmaP^en der slaven". Dat gaat verder, zij het dat we hier niet stuiten op een aan een geprangd gemoed ontsnapte spandoekieus. Na het revolutiejaar 1848 komt in Nederland wat beweging in de zaak. Prof. Kuiper traceerde in zijn lezing de jaren tussen 1847 en 1857 als de meest actieve periode van Groen op het punt van de afschaffing. In 1853 herleeft de al dertien jaar oude Maatschappij ter bevordering van de Afschaffing der Slavernij. Groen wordt voorzitter en Gefken de zeer actieve secretaris. In Oost-indië wordt in 1857 de slavernij afgeschaft en in 1863 in West-lndië (in de periode waarin Gefken procureurgeneraal was in Suriname). Op ruime afstand in de tijd volgt Nederland de internationale ontwikkeling. Dat binnen Nederland Reveilmensen een belangrijke rol hebben gespeeld in het beëindigen van Nederlands achterlijke positie in dit opzicht staat buiten kijf, maar de triomfantelijke klanken die daarover later gehoord werden, klinken een stuk doffer wanneer men ze plaatst in de ruimte van de tijd. In zijn lezing vergeleek prof. Kuiper

met name opvattingen, denkbeelden en daden van Groen met die van Abraham Kuyper in de tweede helft van die eeuw. Groen komt er beter vanaf bij het onderwerp racisme. Hij was b.v. een van de eerste Nederlanders die kritiek liet horen op de behandeling van Zulu's en Hottentotten door de Boeren in Zuid-Afrika. Kuyper faalde op met name dit punt. Hij heeft zich altijd opgeworpen als verdediger van de Boeren die overruled werden door een imperialistisch Engeland. Z'n belangrijkste geschrift over dat onderwerp is de eerst in het Frans verschenen pubiikatie "La crise Sud-africaine" (1899), waarin opvattingen over zwarten geventileerd worden op blank-Europees bittertafelnivo. Op Kuyper lijkt van toepassing Groen's vroegere spot met Heeren ("iemand die zeker niet onder de vijanden van het Christendom behoort"), die "onze witte kleur" voorde voornaamste oorzaak van de geestelijke en zedelijke voorsprong van Europa schijnen te houden. Kort voor deze brochure hield Kuyper in de VS zijn "Stone-iezingen", (1898) waarin het onderwerp "ras" ook uitvoerig aan de orde komt. Rasvermenging wordt door hem bejubeld, want de ontwikkelingsgang van het menselijk geslacht trekt juist door die groepen heen, "voor wie niet liet isolement maar bloedmenging historisch l<enmerk was" en juist daar ontwikkelt zich ook het calvinisme. Maar deze theorie blijkt in Kuypers verhaal slechts te gelden voor de (veronder-

Programma "Calvinisme en racisme" Het programma dat van 28 tot 30 januari in Calvin College Is afgewerkt in de conferentie "Calvinisme en Racisme" zag er als volgt uit: • Discussie over Calvinisme en Racisme in Indonesië na de vertoning van de Nederlandse speelfilm Multatuli. • Film over Alan Boesak. • Prof. Eugene Osterhaven: "Calvin's Doctrine of theConvenant". • Prof. Fred H. Klooster: "Convenant and Discrimination". • Isidro Lucas: "Doastheysay,butnotastheydo". Race and Religion in Catholic Perspec ive • Daniel Cloete: "The Impact of Racism and Colonialism on South African Blacks andColoreds". • Dr. William Bentley: "The Impact of Racism and Colonialism on Afro-Americans". • Dr. Preston Williams: "Calvinism and Racism in America". • Prof. John Kromminga: "Minorities in the Christian Reformed Church". • Roe Lewis: "A Native American Perspective on Calvinism and Racism". • Prof. Dirk Th. Kuiper: "Theory and Practice in Dutch Calvinism on the Racial Issue in the 19th Century". • Prof. Henry Ippel: "Did Kipling speak for the Late Victorian Church?" • Prof. Samuel Greydanus: "Racism and Northern Black Leadership during the Antebellum Period". • Prof. James White: "HowGrand Rapids Blacks see Grand Rapids Calvinists". • Dr. Hendrik Hart:,,The Just shall Live. Reformed Reflections on Public Justice „ and Racist Attitudes".

VU-Magazine14(1985)4april 1985

stelde) afstammelingen van Sem en Japhet. Van de derde hoofdstroom (Cham) "ging nimmer een stoot tot hogere levensbezieling uit". In zijn lezing in Grand Rapids stak prof. Kuiper zijn verwondering niet onder stoelen of banken over het in de Stone-lezingen te berde gebrachte. Enigszins rhetorisch vraagt hij: "Waarom pleitte Kuyper niet voor vermenging van blanken en zwarten om deze theorie te testen? En rekende hij met de mogelijkheid dat deze theorie kon worden gelogenstraft door de bekering van zwarten tot de leringen van Calvijn, waardoor ook zij zouden kunnen delen in de rol die hij toekende aan het Calvinisme als de hoogste ontwikkelingsfase in de geschiedenis van de mensheid?" Daarin legde Kuyper immers de nadruk op de theocratische en wereldwijde aspecten van deze levensbeschouwing. Een kip-en-ei-kwestie is het in hoeverre Kuypers opvattingen bijgedragen hebben, aan de ontwikkeling van de apartheidsideologie, maar registreerbaar is wel een zwijgen van Nederlandse zijde wanneer Kuyper ten tonele wordt gevoerd in Zuidafrikaanse publikaties. Nog in 1961 zal dr. J. D. Vorster zich op bovenvermelde opvatting van Kuyper (nl. die waarin hij het zwarte ras uitzondert) beroepen in het boek "Grense". Het is het jaar na 'Sharpville" waarin o.a. Beyers Naudé in conflict begint te raken met zijn kerk over de rassenkwestie en twee Afrikaner kerken om die reden uit de Wereldraad van Kerken stappen. Eenzelfde houding bij Nederlandse gereformeerden is registreerbaar ten aanzien van de wijze waarop in ZuidAfrika wordt omgesprongen met Kuypers "Souvereiniteit in Eigen Kring". In zijn lezing noemt prof. Kuiper in dit verband met name de Potchefstroomse filosoof prof. H. G. Stoker, die op aanvechtbare wijze aan de haal ging met een aantal van Kuypers gedachten. Prof. Kuiper stemde in met wat auteurs als Dunbar Moodie en John de Gruchy daarover schreven, die stelden dat "het volk" nooit door Kuyper is opgevoerd als een afzonderlijk te onderscheiden kring. Onvermijdelijk kwamen al dit soort zaken boven tafel op de conferentie "Calvinisme en Racisme" in "Grand Rapids", een prijzenswaardige poging om het verleden onder ogen te zien, zoals het was. Het verslag van de conferentie verdient t.z.t. in een grote stapel exemplaren in de VU-boekwinkel beschikbaar te zijn. Want wat erin staat, gaat voor een deel ook over de Vrije Universiteit, n

131

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen