VU Magazine 1987 - pagina 428

ontwikkelingsniveau's van mensen kun je dus extrapoleren naar hun morele ontwikkelingsniveau. Ik hecht daar bijzonder veel waarde aan. Het is ook zo voor de hand liggend: waarom laat een kind iets wat fout blijkt te zijn? Omdat hij een tik op zijn vingers krijgt. Vanwege de straf laat het kind iets na, en niet vanuit een moreel besef. Als hij groter wordt wil hij graag aardig worden gevonden, zal sociaal geaccepteerd gedrag vertonen, maar ook dat is nog niet echt een morele oriëntatie. Sommige mensen komen later in het stadium dat ze dingen nalaten omdat ze er in redelijkheid van overtuigd zijn dat ze andere mensen schaden. Ik denk dat voor sommige mensen geldt dat ze gewoon niet uit

heid te dragen voor al die complexe problemen. Het leven in zo'n samenleving vergt heel veel van mensen.

A

ls ik word gevraagd om te adviseren over bijvoorbeeld een zaak als de reageerbuisbevruchting, moet ik allereerst zorgen dat ik uitstekend op de hoogte ben van de feiten. Vervolgens probeer ik te laten zien welke verschillende belangen er allemaal zijn. Ik geef argumenten voor bepaalde oplossingen, waarbij mijn eigen voorkeuren natuurlijk niet helemaal onder tafel kunnen blijven. Uiteindelijk moet het parlement voldoende argumenten in handen hebben om een verantwoorde beslissing te kunnen nemen. Enige mate van objectiviteit moet ik

'Als er niets te kiezen valt, kan van verantwoordelijkheid geen sprake zijn.' ken. Per situatie zullen we aannemelijk moeten maken wanneer iemand zich kan verontschuldigen voor zijn gedrag. In algemene zin is dat niet te zeggen. Ik denk dat mensen, veel meer dan zij zelfdenken, verantwoordelijk zijn voor hun eigen bestaan en de manier waarop zij leven. Ook voor hun gezondheids-en ziektegedrag dus, maar ik wil daar voorlopig nog geen heel dui-

Prof.dr. H.M. Dupuis (1945) is hoogleraar medische ethieli aan de Rijlisuniversiteit te Leiden. Zij verwierf landelijke bekendheid door haar voorzitterschap van de Nederlandse Vereniging voor Vrijvfillige Euthanasie. Voorts is zij lid van de Gezondheidsraad. Van haar hand verscheen onlangs 'Goed te leven'. Interview: Roeleke Vunderink Foto: ANP

VU-MAGAZINE-NOVEMBER 1987

delijke maatschappelijke gevolgen aan verbinden. Je kunt je bijvoorbeeld afvragen of iemand verantwoordelijk is voor zijn eigen verslaving. Ik vrees dat het antwoord uiteindelijk zal luiden dat sommige mensen meer verantwoordelijk zijn voor hun eigen gedrag dan anderen. Dat hangt volgens mij samen met de mate van ontwikkeling van een persoonlijkheid. Met behulp van de psychologie zou je kunnen aantonen dat sommige mensen meer ontwikkeld zijn, meer geneigd zijn zich verantwoordelijk te gedragen, tegenover zichzelf en tegenover anderen, dan andere mensen. Daar zit een hele psychologische ontwikkelingstheorie achter waarin ik haast wel moet geloven: de theorie van de Amerikaan Kohlberg, die aangeeft dat parallel aan de ontwikkelingsfasen van de mens, morele ontwikkelingen lopen. De

dat eerste stadium komen, of in het tweede blijven hangen. Maar een aantal mensen bereikt in die zin de volwassenheid dat ze voor zichzelf en ook voor anderen morele verantwoordelijkheid kunnen realiseren. In hoeverre zo iemand verantwoordelijk is voor zijn eigen gedrag hangt ook af van de keuzen die er zijn. Als er niets te kiezen valt, kan er van verantwoordelijkheid geen sprake zijn. Maar daar kun je geen algemeen antwoord op geven. Je moet als samenleving dus zorgen dat op bepaalde dingen die echt schadelijk zijn voor anderen, een straf komt te staan. Een tik op de vingers dus. Omdat een aantal mensen het anders niet uit zichzelf zal laten. Wij leven in een samenleving die uitermate gecompliceerd is en waarin het maar voor een beperkt aantal mensen mogelijk is om echt verantwoordelijk-

wel betrachten. Ik wil best zeggen hoe ik er zelf over denk, maar dat is in eerste instantie niet belangrijk. Sommige mensen zijn heel teleurgesteld als jejezelf niet blootgeeft; anderen vinden dat juist heel vervelend. Ik durf wel te zeggen dat er voor bepaalde oplossingen betere argumenten zijn dan voor andere. Wat die reageerbuisbevruchting betreft: ik ben er niet voor maar ook niet vreselijk tegen. Het is niet zozeer een probleem om je over op te winden. Als je het mij persoonlijk vraagt: ik zou het zelf nooit doen, maar ik zal ook niet met stenen gooien naar iemand die het wel doet. Ik zie de hele problematiek echter liever in een groter kader, namelijk: naar wat voor geneeskunde gaan wij toe? Als teken van een veranderend soort geneeskunde vind ik het wèl een zaak om over door te denken.

9

29

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen