VU Magazine 1988 - pagina 248

Louis Pasteur: de microbe stoorde zicli niet aan de indeling tussen arm en rijl(. Foto ANP

zijde te mobiliseren en wie slaagt erin om zich het meest overtuigend te presenteren als authentiek woordvoerder voor de door hem bestudeerde verschijnselen? Het gaat bij 'objectiviteit' en 'subjectiviteit' om een machtsbalans waarbij één partij de overhand heeft maar waarbij altijd het gevaar dreigt dat de bordjes verhangen worden. Van andere kanten is al eerder gewezen op de onhoudbaarheid van het objectiviteitsbegrip. Velen hebben de ontwikkeling van de wetenschap in verband gebracht met maatschappelijke belangen; met name marxistische wetenschapsonderzoekers zijn er altijd bijzonder scherp in geweest de onzichtbare hand van het grootkapitaal als sturende kracht achter de wetenschap aan het daglicht te brengen. Door andere wetenschapsfilosofen is deze boosaardige suggestie lange tijd verontwaardigd van de hand gewezen: wetenschap zou in principe toch, enkele kwalijke uitwassen daargelaten, een autonome aangelegenheid zijn.

Louis Pasteur kan hier als toelichting dienen. In zijn tijd, de negentiende eeuw, waren de gezondheidsomstandigheden onder de bevolking uitermate belabberd. Medici De laatste jaren is deze controverse en andere gezondheidsdeskundigen echter verflauwd. Niet alleen omdat wilden daar wel iets tegen doen, de invloed van het marxisme in de maar telkens weer stuitten zij op het universitaire wereld in sneltempo onderlinge wantrouwen tussen de het nulpunt is genaderd, maar in ze- beide aartsvijanden: bourgeoisie en kere zin ook omdat de marxisten ge- proletariaat. De hygiënisten kregen lijk hebben gekregen. De verstren- geen poot aan de grond. Totdat geling tussen wetenschappelijk on- Pasteur de notie van de microbe ontderzoek en bedrijfsleven is immers wikkelde als overbrenger van infecde afgelopen jaren voor iedereen tieziekten; een microbe die van de zichtbaar veel intenser geworden. ene op de andere persoon kon worWerd daar voorheen nog wel eens den overgebracht en zich in het gebesmuikt over gedaan in de zin dat heel niet stoorde aan de indeling zulk onderzoek niet de 'echte' kern tussen arm en rijk. van de wetenschap zou uitmaken, Zo ontstond er een andere indeling tegenwoordig wordt zulk onderzoek van groepen met andere vormen van als hoogst maatschappelijk relevant sohdariteit: je had de zieke mensen, de gezonden die dragers waren van in alle toonaarden geprezen. de microbes, de geïmmuniseerden en de gevaccineerden. Zolang de r bestaat dus een relatie tussen samenleving gezien werd als een wetenschap en samenleving, klassensamenleving slaagden de hydat is onomstreden. Daarmee giënisten er niet in zich onmisbaar te is echter nog niet zoveel gezegd over maken. Pas nadat er een nieuwe gede aard van die relatie. Bruno Lazamenlijke vijand gecreëerd was, de tour is het niet eens met de gangbare microbe, werd de hygiënist de spil visie die zegt dat je aan de ene kant van diverse interventie-strategieën. een onafhankelijke grootheid hebt, Hun adviezen drongen door in elk genaamd samenleving, die invloed huishouden, of het nu rijk of arm uitoefent op de grootheid weten- was. schap. Onze voorstelling van hoe de samenleving eruit ziet, wordt name- De conclusie hieruit is dat er niet lijk voor een aanzienlijk deel ook zoiets bestaat als 'de' samenleving weer bepaald door de uitkomsten die invloed uitoefent op 'de' wetenschap. Kenmerkend is juist dat de van een wetenschappelijk debat.

E

14

samenleving vóór Pasteur niet meer dezelfde is als na Pasteur. De wetenschapper probeert de samenleving ervan te overtuigen dat hetgeen hij doet van fundamenteel belang is, zelfs al heeft daarvoor nooit iemand het als een belang onderkend. Ook belangen moeten dus geconstrueerd worden. Het succes van een wetenschap is in sterke mate afhankelijk van de vraag of de onderzoeker bondgenoten buiten de wetenschap weet te creëren en hen aan zich weet te binden. Niet omdat wetenschap waar is, is ze effectief, maar het is eerder omgekeerd: alleen die wetenschap die effectieve bondgenootschappen weet te sluiten, heeft de kans om 'waar' te worden.

L

atour's schets van de wetenschap is wreed. In plaats van dat er in de laboratoria een vreedzame ontplooiing van de rede plaatsvindt, lijkt er wel een oorlog uitgevochten te worden! Er moeten bondgenoten gemobiliseerd worden die precies doen wat jij graag wil, je probeert de machtsbalans in het eigen voordeel te verschuiven en je tracht jezelf onkwetsbaar te maken voor tegenaanvallen. Latour stelt dat de technowetenschap onderdeel is van een oorlogsmachine; zijns inziens moet de overeenkomst tussen de bewijzenwedloop en de wapenwedloop echter niet alleen als metafoor opgevat worden: "Vandaag de dag is geen leger in staat om te winnen VU^MAGAZINE—JUNI 1988

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen