VU Magazine 1989 - pagina 362

Dr. C.J. ten Gate: een heel ruw plaatje. Foto Elmer Spaargaren

immers soort, zou men kunnen zeggen. Het zebravinkmannetje zal zijn seksuele voorkeur tonen door een karakteristieke balts uit te voeren voor zijn soortgenote. Zijn blik zal voor het grootste deel van de tijd op de vrouwelijke zebravink gericht zijn, evenals zijn zang en baltsgedrag. De uitkomst van deze proef is echter lang niet zo zeker als deze lijkt. In experimenten die gedragonderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen al jaren uitvoeren zijn er regelmatig zebravinkmannetjes die juist voor het vrouwtje van de Japanse Meeuw kiezen, en voor haar hun balts opvoeren. Op het eerste oog onwaarschijnlijk, maar het wordt zeker voor biologen al heel wat begrijpelijker als er bij verteld wordt dat deze zebravinkmannetjes zijn opgevoed door Japanse meeuwtjes-ouders. Ze kiezen dus voor een partner die er ongeveer zo uitziet als hun pleegmoeder. Onder ethologen (gedragsonderzoekers) staat dit verschijnsel bekend als seksuele inprenting.

ring is steeds sprake van een beloning. Dat dieren zich in een kinderboerderij in de richting van het hek begeven als er kinderen aankomen, is zo'n voorbeeld van conditionering. Toen de dieren zich voor de eerste keer, argeloos, naar het hek toe bewogen ontdekten ze dat de kinderen bereid waren hen te voeren. De beloning met voedsel is er de oorzaak van dat de dieren al naar het hek toegaan als ze alleen al kinderen zien. In de beroemde proef van Pavlov bleek dat honden conditioneerbaar zijn op het geluid van een bel. Door steeds bij het voeren een bel te luiden, associeerden de honden de bel met voedsel. Werd later alleen de bel geluid, dan begonnen de honden speeksel te produceren en zich als het ware voor te bereiden op een maaltijd, ook als deze niet werd aangeboden. Blijft conditionering meestal gedurende het hele leven van dieren mogelijk, bij inprenting zou dat anders zijn. Het zou alleen optreden in een korte gevoelige periode, veelal op jonge leeftijd. Beloningen zouden geen rol spelen, terwijl het geleerde nprenting is als verschijnsel be- niet meer vergeten wordt, en voor kend geworden door één van de de rest van het leven het gedrag min grondleggers van de ethologie: of meer heeft vastgelegd. de dit jaar overleden Nobelprijs- Dit zou ook gelden voor de keuze winnaar Konrad Lorenz. De plaatjes van een levenspartner. Lorenz ontwaarbij Lorenz als 'ganzemoeder' dekte bijvoorbeeld dat het contact werd gevolgd door een hele rij gan- dat pasgeboren hebben met een zekuikens zijn overbekend. Pas uit 'moederfiguur' de latere keuze voor het ei gekropen kuikens blijken het een seksuele partner beïnvloedde. eerste object dat zich in hun gezicht- Op volwassen leeftijd bleken ze te veld beweegt te beschouwen als hun baltsen en zelfs pogingen tot paring moeder. De ganzejongen zagen Lo- te ondernemen met vogels van de renz als eerste en volgden hem over- pleegmoedersoort. al waar hij zich begaf. De Groningse hoogleraar gedragsEthologen spreken hierbij van 'so- biologie prof.dr. J.P. Kruijt en een ciale hechting' en kuikens blijken die van zijn medewerkers, dr. C.J. ten ook te kunnen ontwikkelen voor al- Cate, hebben zich gespecialiseerd in het onderzoek naar deze seksuele inprenting, speciaal bij vogels. Eind augustus waren zij gastheren van een internationaal gezelschap van onderzoekers op het gebied van inprenting. Op het symposium Imprinting, the ontogeny offilialand sexual preferences in birds, gehouden ter gelegenheid van de 375-ste verjaarlerlei levenloze voorwerpen, zoals dag van de Rijksuniversiteit Groninkleurige kegels. Lorenz beschreef gen, wisselden zo'n dertig voornadeze inprenting als een uniek leer- melijk Britse, Amerikaanse, Duitse proces, afwijkend van alle andere en Nederlandse onderzoekers op het toen bekende vormen van leren, gebied van inprenting de meest rezoals conditionering dat door Pa- cente onderzoeksresultaten uit. Cavlov was beschreven. Bij conditione- rel ten Cate, die vorig jaar nog de

I

Voedergedrag blijkt niet het enige dat de latere seksuele voorkeur van de zebravinken kan beïnvloeden.

prestigieuze Niko Tinbergen-prijs kreeg toegewezen voor zijn onderzoek naar de gedragsontwikkeling bij vogels, blijkt bereid de nieuwste inzichten met ons te delen. Als leidraad dient de seksuele inprenting bij zebravinken.

T

ussen het struikgewas, en ingeklemd tussen de Hortus botanicus en het Biologisch Centrum in het Groninger Haren, ligt het Dierenobservatorium. De bezoeker waant zich daar in een niet voor publiek toegankelijk deel van een dierentuin. Overal staan grote kooien en het gebouw is omzoomt met volières. Tortelduiven koeren er lustig op los en af en toe krast een kraai. In het centrum van dit dierenobservatorium heeft Carel ten Cate zijn werkkamer. Veel van zijn tijd heeft hij doorgebracht als observator van de baltsexperimenten bij de zebravinken. Ten Cate: "Eigenlijk is dat nog niet het meeste werk; zo'n proefsessie in een keuzekooi kost ongeveer een half uur, het meeste werk zit in het verzorgen van de dieren." Zebravinken, en de nauw verwante VU-MAGAZINE—OKTOBER 1989

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen