VU Magazine 1995 - pagina 553

Europees niveau. Dat kan er alleen maar komen wanneer nationale staten bevoegdheden overhevelen naar Europa."

Napoleon, Bismarck en Thorbecke, aan de andere kant hebben Montesquieu, Hobbes en Locke zich verzameld. Ogenschijnlijk hebben deze twee geschiedenissen weinig met elkaar te maken: de werelden van 'de macht' en die van 'het intellect' lijken elkaar niet te raken.

Woidt de nationale speelruimte niet steeds kleineil Als Nederland experimenteert met een liberaal drugsbeleid, beginnen prompt de Fransen te zeuren. "Dat probleem zou ook bestaan als er geen Europese Unie was, omdat er spralce is van grensoverschrijdende problemen. Nederland behoort tot de kleinere landen en heeft zich soms te voegen naar de grotere. En Nederland doet dat ook. Alleen zouden we daar wel wat eerlijker voor mogen uitkomen. Als ik mevrouw Sorgdrager op de televisie haar drugsnota hoor verdedigen, denk ik dat ze beter kan zeggen: 'Wij hebben zinnige ideeën over ons drugsbeleid, we zijn ervan overtuigd dat ze beter zijn dan de ideeën in andere landen. Alleen hebben we de heren in Bonn en Parijs niet van de juistheid ervan kunnen overtuigen en daarom moeten we nu een stapje terug doen.'" Een groot nadeel. "In bepaalde gevallen is dat zeker een nadeel maar bij grensoverschrijdende problemen moet het compromis er altijd komen. Er bestaan beperkingen aan wat binnen een land mogelijk is. Bij de sociale politiek is er een omgekeerd risico. Als ieder land zijn eigen verzorgingsstaat heeft en het economisch beleid wordt Europees, dan weet ik wel wie er aan het kortste eind trekt. Dan worden de nationale verzorgingsstaten tegen elkaar uitgespeeld."

Hebben klassieke politieke denkers wel enige betekenis gehad voor de manier waarop Europa zich in de loop der geschiedenis heeft ontwikkeld! "Die betekenis is er. Er bestaat zoiets als een 'collectieve mentaliteit' waar politieke denkers deel van uitmalcen en waaraan zij richting geven. Waarom trok in 1685 de regering van Lodewijk de Veertiende het Edict van Nantes in en werden de protestanten Frankrijk uitgejaagd? Dat is moeilijk te verklaren vanuit politiek-militaire of uit economische belangen; integendeel, de protestanten waren na 1630 uiterst loyale onderdanen van de Franse koning. Die actie heeft de Franse staat alleen maar verzwalct. In de wereldbeschou1 wing van de staatselite bestond echter de overtuiging dat een staat die godsdienstig niet homogeen was, op den duur niet levensvatbaar kon zijn. "Godsdienst was in de ogen van de belangrijke denkers destijds het cement van de samenleving, de televisie van toen. De staat, vond men, moet controle kunnen uitoefenen op de godsdienst. Een onafhankelijke kerk is een staat in een staat, en verdient derhalve bestrijding. Zulke gedachten tref je ook aan bij een politiek denker als Thomas Hobbes: vrijheid leidt tot verdeeldheid en daarmee tot burgeroorlog. Dat is de les die men uit het verleden trekt en op grond waarvan men tot verjaging van de protestanten besluit. "De historische parallel is interessant.

"7ic h6h liev6r op d6n duur een gemiddelde Europese verzorgingsstaat die iets minder mooi is dan de Nederlandse, maar die echt verdedigd kan worden."

Gebeurt dat nu al nietl "Dat gebeurt al en de vraag is hoe dat verder gaat. Ik heb liever op den duur een gemiddelde Europese verzorgingsstaat die iets minder mooi is dan . de Nederlandse maar die echt verde* digd kan worden. We kunnen ook nog een paar jaar langer vasthouden aan onze mooie Nederlandse verzorgingsstaat om vervolgens gezamenlijk in een zwart gat te verdwijnen. Dat lijkt me niet zo aantrekkelijk."

Tegenwoordig twijfelen veel mensen aan de levensvatbaarheid van een samenleving die cultureel niet homogeen is. Diezelfde mensen hebben soms een vriendelijke, of een wat minder vriendelijke glimlach over voor degenen die dachten dat katholiek en protestant niet in één land konden samenwonen. Hadden wij in Nederland niet aangetoond dat het wèl kon?"

*

Blijft er wel iets aantrekkelijks overl "Soms lijken de nadelen inderdaad groter dan de voordelen, dat is waar. Zeker een land als Nederland dat in een aantal zaken een vooruitstrevend beleid voert, zal een aantal stappen terug moeten doen. Afgemeten aan de huidige Nederlandse situatie is dat een nadeel. Anderzijds profiteren de rijkste landen in de Europese Unie - en Nederland behoort daartoe - ook het meeste van de grotere markt. Het is echt niet zo dat we alleen maar inleveren."

Politieke denkers hebben dus een klein beetje invloed^ "Ik denk meer dan een klein beetje. Wat mij in mijn werk al heel snel is gaan fascineren, en wat mij nog steeds fascineert, is op welke wijze de ontwikkeling van het Europese statenstelsel samenhangt met de ontwikkeling van het politieke denken. In de praktijk zijn dat twee verschillende onderzoekslijnen, maar ik wil ze graag bij elkaar brengen. Mijn ideaal is om op een goede dag een dik boek te schrijven waarin vanaf de Middeleeuwen tot de twintigste eeuw die samenhang is neergezet. "Een voorbeeld van wat ik mij voorstel. Montesquieu heeft een boek geschreven 'Lettres persanes'; daarin schrijven denkbeeldige Perzen brieven aan het thuisfront waarin zij vertellen hoe zij de Franse samenleving zien. Die benadering van Montesquieu is er een van cultureel relativisme; met de blik van de buitenstaander wordt

Ander onderwerp. Siep Stuurman houdt zich in zijn werk bezig met twee zaleen: politieke geschiedenis en ideeëngeschiedenis. Enerzijds de geschiedenis van oorlog en vrede, oproer en onderdrukking, armoede en welvaart, anderzijds de geschiedenis van het denken over politiek. Die twee geschiedenissen hebben uiteenlopende helden (of schurken). Aan de ene kant staan mensen als WETENSCHAP,

CULTUUR

O) SAMENLEVING

19

- DECEMBER

1995

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen