VU Magazine 1996 - pagina 281

Ook zou het interressant zijn te onderzoeken waarom we beslist niet droevig worden als we ons droevige muziek voorstellen, in stilte, via ons geestesoor. Want daar zijn we heel goed in. We zijn er zó goed in dat als we Kortjalqe innerlijk laten klinken en iemand speelt het wijsje vervolgens op de piano, we dan meestal zullen kunnen zeggen dat hij het in een andere (of dezelfde) toonaard heeft gespeeld. Zo bezien is het bijna verwonderlijk dat we niet af en toe in een luie stoel gaan zitten, de partituur van 'Le Sacre' ter hand nemen, om de muziek in ons hoofd te laten klinken. Maar dat doen we niet; zélfs niet als we de partituur zouden kunnen lezen. Want het evoceert te weinig. Het is als met een fles wijn. We kunnen, om aan de weet te komen of hij lekker smaal<;t, het etiket lezen om informatie te verkrijgen over de chemische samenstelling en ons dan voorstellen hóe hij zal smalcen. Maar we zullen een slokje moeten nemen om van de wijn te kunnen genieten.

Drive instantie derhalve altijd om de waardering. "Wat heeft deze componist de droefheid schitterend tot klinken gebracht; ik word er zélf bijna droevig van." Bijna. Maar net niet helemaal. Sterker: eigenlijk voel ik me helemaal niet droevig. Daarvoor geniet ik teveel. Er is in de loop der tijd een aantal keren gepoogd om met behulp van lijstjes met emotiewoorden te achterhalen welke emoties mensen wel eens hadden ervaren bij het beluisteren van muziek. Uiteraard werd 'verdriet' het meest aangekruist. Maar het kan natuurlijk best zijn dat dit verdriet mede werd opgeroepen door een buitenmuzikale gebeurtenis, bijvoorbeeld het verlies van iemand. Op een van deze lijstje komen we ook emotiewoorden tegen als 'opluchting', 'voorliefde' en 'leedvermaalc'. Met als gevolg dat je je krampachtig gaat zitten herinneren of je wel eens gevoelens van bijvoorbeeld 'leedvermaalc' bij muziek hebt ervaren. Bovendien: als je je al herinnert dat je drie jaar geleden bij een muziekstuk wel eens de emotie 'leedvermaalc' hebt ervaren, kun je er dan werkelijk van op aan dat dit gevoel je toen ook werkelijk bekroop?

En hoe gaat dat überhaupt in z'n werk: je een emotie herinneren? Is het zo dat iedere keer dat we een emotie ervaren, we hem dan ook benoemen? Om de naamgeving dan vervolgens in het lange-termijngeheugen op te slaan, omdat het ooit van pas zou kunnen komen ons de toen ervaren emotie weer te herinneren? Volgens mij niet. Als je geëmotioneerd bent, heb je wel iets anders aan je hoofd dan uit te zoeken om welke emotie het op dat moment precies gaat. Bedenken we bovendien dat het geheugen sowieso uiterst vertekenend werkt, dan komen we met dit soort lijstjes bepaald niet veel verder. Om de kwestie van emoties en muziek te onderzoeken, lijkt het me beter mensen gewoon te vragen zo nauwkeurig mogelijk op te schrijven wat ze bij een muziekstuk allemaal ervaren, en waardoor dat wordt veroorzaalct. Belangrijk lijkt me ook te weten welke (associatieve) gedachten de revue passeren en of die betrekking hebben op buitenmuzil<;ale gebeurtenissen. Want dat van alles en nog wat door elkaar loopt, lijkt me alleen al op intuïtieve gronden aannemelijk.

WETENSCHAP,

CULTUUR

et) SAMENLEVING

43

- IUNI

Stravinsky was een man vol tegenstrijdigheden. Vond hij enerzijds dat emoties aan muziek worden toegeschreven, anderzijds vertelt hij in 'Croniques de ma vie' (1935, deel I) dat hij zich twintig jaar na dato niet meer kan herinneren welke gevoelens hem destijds inspireerden toen hij 'Le Sacre' schreef. Alsof hij alvast een voorschot nam op de onderzoekers die mensen zouden gaan vragen lijstjes in te vullen op basis van herinnerde emoties. De vraag is echter of de uitlatingen van Stravinsky met elkaar in tegenspraalc zijn. Ik vind van niet. Vermoedelijk had hij geen gevoelens die specifiek gericht waren op het nog te componeren werk, in dit geval 'Le Sacre' (vandaar dat hij zich die niet kon herinneren). Wel had hij kennelijk de drive om definitief de toon te zetten voor de muziek van een eeuw die nog moest komen. En het is heel goed mogelijk dat hij af en toe in een euforie heeft verkeerd, wetende dat het hem zou gaan lukken. Maar Stravinsky heeft wel valeer gelijk gehad. Literatuur: J.L. Broeckx, 'Muziek, ratio en affect', Metropolis, 1981 L.B. Meyer. 'Emotion and meaning in music'. University of Cliicago Press, 1956 N. Frijda, 'De psychologie heeft zin', Prometheus, 1993 N. Frijda, 'De emoties', Bert Bakker, 1993 (tweede druk)

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen