VU Magazine 1996 - pagina 90

neel. De arm om iemand heenslaan heeft de betekenis van troost, sympathie en meegevoel. Dat is belangrijk, maar lost een probleem niet op. In de wereld van de geestelijke hulpverlening bestaat geen chirurgie die snijdt en iets weghaalt. De enige middelen waarover we beschikken zijn aandacht, begrip, tijd, heel veel luisteren en niet zo veel zeggen."

Een denker zei: sinds de mensen niet meer in God geloven, geloven ze niet nergens maar overal in. "Het verschil is dat het oude geloof veel serieuzer is. Als ik zeg dat die nieuwe bewegingen niet serieus zijn bedoel ik dat niet krenkend; ik bedoel dat de vrijheid om te veranderen zo groot is. Er is geen strijd. Er zal straks geen heftige, emotionele strijd zijn om van Emile Ratelband los te komen. Zodra zulke mensen niet meer interessant zijn, laat men ze vallen. Men zit in een cafetaria en kiest al naar gelang de behoeftes. Als het niet bevalt, vertrekt men weer. Heel anders dan de mensen die overtuigd zijn van het huilen van het Mariabeeldje in Brunssum. Zij hebben veel minder vrijheid; dat zijn échte gelovigen, ze willen en weten dat het waar is. Zij zullen inorgen Maria niet inruilen voor Boeddha.

De geestelijke gezondheidszorg heeft altijd de pretentie gehad ziektes ook te kunnen voorkomen; het worden er echter alleen maar meer. "Die paradox tref je ook aan in de lichamelijke gezondheidszorg. Er is bijna geen bevolking ter wereld gezonder dan de Nederlandse en toch is iedereen ziek, zwal< en misselijk. Pas wanneer gezondheidszorg enig niveau heeft, wordt gezondheid een interessant onderwerp. Daarvóór was gezondheid wel belangrijk, maar als je er toch niets aan kunt doen is het een beetje een loterij: het kan je gegeven of je afgenomen worden."

"Ik ben gepromoveerd op sekten, op nieuwe religieuze bewegingen. Soms gaf men zich daaraan met huid en haar over, maar in de meeste gevallen was zo'n bekering toch iets waarop men altijd kon terugkomen; net zoiets als dat je als Nederlander bij wijze van experiment een poosje in de sloppenwijken van Manilla gaat wonen. Je kunt morgen altijd weer met het vliegtuig naar huis, terwijl de autochtonen daar dat niet kunnen. In die zin is de situatie van zo'n bezoeker minder serieus, hoewel de bedoelingen ongetwijfeld oprecht zijn. "Dat soort koketterie met armoede, gevaar en waanzin vind ik heel modern. Het is ook het grote verschil met psychiatrische patiënten; die hebben geen keuze. Zij zijn ertoe veroordeeld zich blijvend in een bepaalde situatie te bevinden. Een patiënt kan niet zeggen: morgen doe ik het anders. Hij kan het wel zeggen, maar het lukt hem niet en dat is het essentiële verschil. In de geestelijke gezondheidszorg draait het allemaal om het vergroten van de vrijheid van mensen; een vergroting van de mogelijkheid de eigen levensstijl en levenslijn te kiezen. Als je geestelijk ziek bent, betekent dat een enorme inperking van je vrijheid. Geestelijk gestoord gedrag kunnen we allemaal vertonen, zeker als je een goed acteur bent. Maar kun je het ook niet vertonen? Een goede acteur kan a la minute stoppen, de patiënt kan dat niet, in de ernstigste gevallen zelfs helemaal niet. Dat is voor mij essentieel: de vrijheid hebben om te kiezen. We willen greep krijgen op het eigen denken en handelen, op het eigen lot."

Schept het aanbod ook niet de vraagl "Het aanbod schept wel de vraag maar niet de misère - die was er al; dat heeft Bram de Swaan ooit zo mooi gezegd. Mensen hebben het altijd erg gevonden als ze geen kinderen konden krijgen, maar pas met de komst van de in vitro fertilisatie werd het mogelijk daar ook iets aan te doen. Als er geen aanbod is, ontstaat er geen vraag en wat precies de vraag is, blijkt vaalc pas als er aanbod komt. "Maar natuurlijk zijn er excessen. Op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg zijn die vooral te vinden op het terrein van het beter benutten van je potential, de persoonlijke groei. Emile Ratelband is daar een gruwelijk voorbeeld van. Ik vind hem erger dan Jomanda: zo'n humbug, zo'n flauwekul jegens mensen die ook beter zouden moeten weten. Ik kan er niet eens naar kijken of luisteren. Hij is ofwel een fantastische zwendelaar ofwel een manische man. Ik denk dat hij daar een beetje tussen heen en weer slingert. Hij is zo ontremd en intens, dat kan niet goed zijn. Maar heel veel mensen tuinen er toch in."

'Tas wanneer gezondheidszorg enig niveau heeft, wordt gezondheid een interessant onderwerp."

Geloven mensen daar nu werkelijk inl Is het ook niet een beetje een kermisattractie^ "Allebei. Ik denk dat het hetzelfde is als de reden waarom mensen zich bezighouden met astrologie, meditatie en alternatieve geneeswijzen. Men is op zoek is naar leuke tips en leuke kicks. Meestal is het niet zo serieus en wil men niet werkelijk veranderen,over een jaar is er weer iets anders populair, en loopt men daar weer achteraan. Het is allemaal een beetje nep. Maar dat is altijd zo geweest. Zo lang als er een burgerlijke samenleving bestaat - vanaf de achttiende eeuw dus - zijn zulke randverschijnselen te zien geweest. Hypnose, gebedsgenezing, goeroe's en dergelijke, het speelt al twee eeuwen mee. Daarvóór domineerde de religie de samenleving, maar in een burgerlijke cultuur die redelijk tevreden is met zichzelf, die tijd en geld in overvloed heeft, ontstaan zingevingsproblemen. In zo'n cultuur ontstaat een markt voor leidslieden." WETENSCHAP,

CULTUUR

Maar het greep krijgen op het eigen lot, dat lukt niet. "Nooit helemaal, maar op een aantal , punten wel. Wie niet tevreden is met het eigen lichaam kan daar tot op zekere hoogte en met voldoende geld, iets aan laten doen. En wie niet tevreden is over het eigen geslacht kan zelfs daar iets aan veranderen. Wat het verlangen naar dat andere lichaam zo dwingend maalct is de wetenschap dat het ook kan. Ik vind nog steeds absoluut dat het niet moet gebeuren, maar de lobby ervoor is zo sterk dat het toch plaatsvindt. De fysieke mismaaktheid die het gevolg is van zulke geslachtsveranderende operaties vind ik te ernstig om acceptabel te zijn. Maar er is een markt voor en dus gebeurt het."

et) SAMENLEVING

20

- MAART

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen