VU Magazine 1996 - pagina 81

den uitgevoerd. Kortom, alle nietmateriële velden, krachten of principes die maar worden voorgesteld, moeten worden verworpen... tenzij ze al door natuurkundigen worden aanvaard. Mechanicisten zijn altijd bang geweest, en zijn dat nog steeds, dat wie de werkelijkheid van 'mysterieuze' of 'mystieke' dingen toelaat daarmee de met zoveel moeite verworven wetenschappelijke zekerheden laat vallen. Voor buitenstaanders van de gevestigde wetenschap lijken deze oude controversen wellicht stoffig en vergezocht, maar helaas zijn ze ook vandaag nog steeds relevant. De meeste biologen, landbouwkundigen en medici zijn opgeleid in het geloof dat de mechanicistische theorie de triomf vertegenwoordigt van de rede over het bijgeloof waartegen wetenschap koste wat kost verdedigd moet worden. Niettemin weigeren paranormale verschijnselen zomaar te verdwijnen en blijven dieren zich uiterst raadselachtig gedragen. Buiten de gevestigde instituten bloeit de niet-mechanicistische geneeskunde. Twijfels aan de pralctische toepassingen van mechanicistische principes in bio-industrie, mechanische land- en bosbouw, en vivisectie worden eerder meer dan minder algemeen. Het vooruitzicht van gentherapie roept eerder vrees dan bewondering op. En de mechanicistische theorie van evolutie door blind toeval en natuurlijke selectie heeft de harten en hoofden van de grote meerderheid niet kunnen winnen, ondanks de forse inspanningen van neo-darwinistische evangelisten. Al deze factoren samen brengen veel biologen tot een defensieve houding en een gebrek aan bereidheid om de mogelijkheid te onderzoeken dat het leven vreemder is dan alle dingen die de natuurkunde-oude-stijl heeft kunnen verzinnen. Dat verklaart mede waarom de verbazingwekkende verschijnselen die ik in mijn boek zal bespreken, zo weinig aandacht van beroepsonderzoekers kregen. SPONTANITEIT

Hoewel de oude controverse tussen vitalisme en mechanicisme veel heeft bijgedragen aan het ontstaan van de visies van moderne biologen, geloof ik niet dat zij nog langer een vruchtbare manier biedt om het wezen van het leven te verkennen. Sinds de jaren

twintig heeft zich een veel breder alternatief voor de mechanicistische theorie ontwikkeld in de vorm van een holistische of organicistische natuurfilosofie. Vanuit dat gezichtspunt is het geheel meer dan de som der delen. Niet alleen levende wezens, maar ook niet-biologische systemen als moleculen, kristallen en melkwegstelsels hebben holistische eigenschappen die niet uit hun onderdelen kunnen worden afgeleid. De natuur bestaat uit organismen, niet uit machines. Terwijl de gevestigde biologie nog steeds onder de indruk is van een oude manier van denken, een paradigma van meer dan drie eeuwen oud, zijn andere takken van wetenschap in veel opzichten het mechanicistische wereldbeeld ontgroeid. Sinds de jaren zestig ziet de kosmos er meer uit als een zich ontwikkelend organisme dan

WETENSCHAP,

CULTUUR

et) SAMENLEVING

II

- MAART

als een machine. Hij groeit voortdurend en ontwikkelt daarbij steeds nieuwe organisatiepatronen. Het wetmatige determinisme van de klassieke natuurkunde heeft plaatsgemaal<:t voor het besef van een spontaniteit van de natuur die voortkomt uit onbepaaldheid op het quantumniveau, de thermodynamica van niet-periodieke systemen, en de inzichten uit theorieën over chaos en complexiteit. In de kosmologie heeft de ontdekking van zogenaamde 'donkere materie' waarvan de aard uiterst obscuur is, maar die desalniettemin 90 tot 99 procent van de materie schijnt uit te maken, geleid tot het besef van een soort kosmisch onderbewuste. Intussen onthulde de quantumtheorie vreemde en paradoxale aspecten van de natuur, waaronder het verschijnsel van niet-localiteit of onscheidbaarheid waarbij systemen die ooit deel uitmaakten van een gro1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen